Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Z. 106. Prace Pedagogiczne 8

Abstract

Oddajemy do rąk czytelnika kolejny rocznik naukowy opracowany w Katedrze Pedagogiki WSP. Intencją tego rocznika jest wprowadzenie czytelnika w wybrane problemy pedagogiki społecznej. Artykuły w nim zawarte obejmują swą treścią środowiskowe uwarunkowania opieki nad dziećmi i młodzieżą. Dotyczy to zarówno opieki w placówkach intencjonalnie tworzonych (internat, dom dziecka), jak i w szeroko pojętym środowisku poza nimi. Autorzy starali się zaprezentować wielorakie aspekty tego procesu - od prób diagnozy do propozycji działań opiekuńczo-wychowawczych. Zadanie to podjęli w celu ukazania ważniejszych problemów opiekuńczych i zainteresowania nimi teoretyków, praktyków i studentów. W głównej mierze chodzi tu o studentów pedagogiki opiekuńczej, ale także i innych kierunków nauczycielskich. Z problemami opieki styka się każdy nauczyciel- wychowawca w swej codziennej pracy, również matematyk, polonista, historyk itp. Żadnemu z nich, dopóki wykonuje ten zawód, nie wolno oddzielać procesu nauczania od procesu wychowania, ani też go w żaden sposób zubażać. Idzie tu bowiem nie tylko o dobro jednostki (choć i to jest wystarczającym argumentem), ale i o rozwój całego społeczeństwa. W miarę rozwoju cywilizacji potrzeby opiekuńcze gwałtownie rosną. Obok normalnych pojawiają się patologiczne (np. potrzeba opieki nad tak zwanymi sierotami społecznymi, dziećmi i młodzieżą niedostosowaną i przestępczą, dziećmi z różnorakimi odchyleniami od norm). Mamy także do czynienia z upośledzeniem potrzeb i ich zanikaniem w tych sferach życia jednostki, które są ściśle związane z jej rozwojem (art. J. Formickiego: Aspiracje i plany życiowe młodzieży wiejskiej). Jedne z tych potrzeb trzeba zaspokajać, inne wygaszać, jeszcze inne wyzwalać. Skuteczność pracy opiekuńczo-wychowawczej jest wielorako uwarunkowana. Przede wszystkim zależy ona od prawidłowej diagnozy. Musimy zatem prawidłowo poznać potrzeby opiekuńcze - ich rodzaj, genezę, hierarchię. Rzadko występują one w sposób izolowany. Najczęściej są ze sobą sprzężone, a u ich podstaw leżą skomplikowane uwarunkowania egzo- i endogenne. Należy następnie szukać optymalnych sposobów zaspokajania lub pobudzania tych spośród nich, które sprzyjają rozwojowi jednostki oraz wygaszania lub też zapobiegania powstawaniu tych, które osobowość deformują. W roczniku poruszone zostały problemy opieki i wychowania związane z potrzebami standardowymi jednostki. Nie znaczy to, abyśmy nie zauważali lub nie doceniali problemu zaspokajania potrzeb hiperstandardowych związanych na przykład z rozwijaniem talentów twórczych. Zwracając uwagę na wybrane problemy środowiskowych uwarunkowań opieki nad dziećmi i młodzieżą, zastosowaliśmy jako kryterium pewien stopień uniwersalizmu stwierdzeń tam zawartych. Jeśli bowiem mówimy o niedostosowaniu społecznym, aspiracjach, planach życiowych, adaptacji czy wychowaniu integralnym, to choć odnosimy to do konkretnych środowisk wychowawczych, możliwość transferu uogólnień jest znaczna. Poza tym próbujemy sugerować czytelnikom penetrację innych środowisk z uwagi na te same czynniki. Możliwości nasze nie pozwoliły na ujęcie wszystkich ważnych współcześnie problemów pedagogiki opiekuńczej, wydaje się jednak, że te, które zdołaliśmy omówić, stanowią dość szeroki ich przegląd. Podjęliśmy także próbę systematyzacji, łącząc ze sobą pokrewne problemy. Rozpoczynamy prezentację artykułów od problemów diagnozy niedostosowania społecznego i sieroctwa społecznego (art. U. Chełmińskiej, E. Szewczyka, M. Schütterly). Następnie koncentrujemy się na wybranych problemach opiekuńczych w różnych środowiskach (wieś - J. Formicki, W. Gierat; internat - A. Rumiński, D. Knapik; dom dziecka - M. Chymuk; kolonie letnie - W. Polmiński; organizacje młodzieżowe - H. Baścik-Danisz). Klamrą łączącą nasze rozważania jest artykuł M. Śnieżyńskiego o opiece i wychowaniu integralnym w środowisku.