L’intensité dans le contexte du vague linguistique dans le langage du droit Polonais et Français - étude contrastive

Abstract

Przedmiotem niniejszej rozprawy doktorskiej jest analiza kontrastywna intensyfikacji w polskim i francuskim języku prawnym w kontekście nieostrości pojęciowej. Zgodnie z przedstawioną przez autora hipotezą badawczą, intensyfikatory stanowią nieodłączny element przepisów prawnych, zaś zjawisko intensyfikacji jest nierozerwalnie związane z nieostrością pojęciową. Celem pracy jest na następujące pytania : w jaki sposób intensyfikacja jest wyrażana w aktach normatywnych, co podlega intensyfikacji w tych tekstach, w jaki sposób intensyfikatory modyfikują treść przepisów prawnych i jaki jest związek pomiędzy intensyfikacją a nieostrością pojęciową. W części teoretycznej zostały przedstawione ogólne informacje dotyczące trzech pojęć, składających się na tytuł pracy: język prawny, nieostrość i intensyfikacja. W polskiej literaturze prawniczej istnieje wyraźny rozdział między językiem prawnym, czyli językiem, w którym formułowane są przepisy prawne, a językiem prawniczym, tj. językiem, w którym mówi się o prawie. Zarówno w Polsce, jak i we Francji, organy władzy publicznej sformułowały zasady, którymi należy się kierować podczas redagowania aktów normatywnych. We Francji dokumentem poświęconym tej tematyce jest Guide de légistique, opracowany przez Radę Stanu (fr. le Conseil d’État) oraz Sekretariat Generalny Rządu (fr. le Secrétariat Général du Gouvernement), zaś w Polsce - Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie "Zasad techniki prawodawczej". Nieostrość pojęciowa (językowa) odnosi się do sytuacji, kiedy istnieje grupa obiektów, co do których nie można jednoznacznie orzec, czy są desygnatami danej nazwy, czy też nie. Nieostrością cechuje się wiele wyrażeń stosowanych w aktach normatywnych. Na poziomie logicznym istnieje wiele propozycji rozwiązania problemu nieostrości, jednak nie mają one praktycznego zastosowania w procesie interpretacji przepisów prawnych. Interpretacja językowa jest jedną z najczęściej stosowanych w praktyce metod wykładni prawa; w przypadku wyrażeń nieostrych niejednokrotnie konieczne jest dookreślenie ich znaczenia w samym akcie normatywnym lub w procesie dekodowania treści przepisu przez organ stosujący prawo. Odrębnym zjawiskiem językowym jest intensyfikacja, pojmowana w niniejszej pracy jako różnica pomiędzy danym stanem a normą. Wykładniki intensyfikacji są zróżnicowane zarówno pod względem leksykalno-składniowym, jak i semantycznym. Część z nich, ze względu na specyfikę i funkcję aktów normatywnych, nie może być jednak stosowana w tych tekstach. W części analitycznej tematem badawczym jest intensyfikacja w tekście prawnym i jej związek z nieostrością pojęciową. Korpus badawczy stanowią polskie i francuskie akty normatywne z zakresu prawa cywilnego i karnego. Zjawisko intensyfikacji jest przedmiotem analizy na trzech poziomach: - wewnętrznym, ograniczającym się do relacji zachodzących pomiędzy elementami semantycznymi danego intensyfikatora, - pośrednim, dotyczącym związku pomiędzy intensyfikatorem a przedmiotem intensyfikacji, - zewnętrznym, odnoszącym się do wpływu wyrażenia intensywnego na funkcjonowanie całego przepisu prawnego. Uzyskane rezultaty badawcze potwierdzają, że w aktach normatywnych intensyfikatory występują licznie i w różnorodnych formach. Ich znaczenie może ograniczać się do samej idei intensyfikacji, jak również może być wzbogacone o dodatkowe elementy semantyczne, wyrażające idee określone przez autora jako: skutkowość, czyn zabroniony, rzadkość i wyjątkowość, istotność, aspekt czasowy, nakaz, niepodważalność, nieprzewidywalność, a w przypadku polskich tekstów – również takie jak nieakceptowalność, gwałtowność i trudność. Najbardziej charakterystyczną cechą polskiego i francuskiego języka prawnego jest: - stosowanie form syntetycznych, w których zawarty jest zarówno wykładnik intensyfikacji, jak i obiekt intensyfikowany, - unikanie intensyfikatorów prostych, takich jak bardzo w języku polskim i très / beaucoup w języku francuskim, często używanych w języku potocznym. Intensyfikacji w przepisach prawnych podlegają najczęściej stany negatywne, niepożądane przez ustawodawcę, jak również dobra chronione przez prawo. Intensyfikatory stanowią również (szczególnie w polskich przepisach) część składową klauzul generalnych, czyli zwrotów niedookreślonych, odwołujących się do kryteriów pozaprawnych. Stopień nieostrości wyrażeń złożonych z intensyfikatorów zależy od ilości i rodzaju informacji w nich zawartych : elementy subiektywne zwiększają ich nieostrość, zaś treści odwołujące się do kryteriów obiektywnych zwiększają precyzyjność. Sposobem ograniczania nieostrości pojęciowej w aktach normatywnych jest formułowanie definicji. W odniesieniu do wyrażeń intensyfikujących, stosowane są zarówno definicje klasyczne, określające nadrzędny rodzaj i różnicę gatunkową, jak i definicje nieklasyczne, polegające na wyliczaniu nazw wchodzących w zakres danego pojęcia.

The subject of this doctoral dissertation is the contrastive analysis of intensification in Polish and French languages of the law in the context of conceptual vagueness. In compliance with the research hypothesis presented by the author, intensifiers constitute an inseparable element of legal provisions, whereas, the phenomenon of intensification is inseparably related to conceptual vagueness. The objective of the work is to answer the following questions: how is intensification expressed in normative acts, what is subject to intensification therein, how do intensifiers modify the contents of legal provisions and what is the relation between intensification and conceptual vagueness. In the theoretical part general information regarding three concepts comprising the title of the work: language of the law, vagueness and intensification have been presented. In the Polish legal literature there is an explicit division between the language of the law, that is, the language in which legal provisions are formulated, and the legal language, i.e. the language used to talk about the law. Both, in Poland and in France, public authorities formulated principles which should be followed while editing normative acts. In France, the document devoted to this topic is Guide de légistique, drawn up by the Council of State (fr. le Conseil d’État) and the General Secretariat of the Government (fr. le Secrétariat Général du Gouvernement), whereas in Poland – the Ordinance of the Prime Minister of 20 June 2002 on “The Principles of legislative technique”. Conceptual (linguistic) vagueness refers to the situation, when there is a group of objects with regard to which one cannot explicitly state, if they constitute designations of a given name or not. Vagueness is characteristic for many phrases used in normative acts. At a logical level, there are many propositions of solving the issue of vagueness, however, they do not have practical use in the legal provisions’ interpretation process. The linguistic interpretation is one of the methods most often used in practice to interpret the law; in the case of vague phrases it is often necessary to specify meaning thereof in the same normative act or in the process of decoding the contents of the provision by the authority applying the law. Intensification understood herein as a difference between a given state and a norm, constitutes a separate linguistic phenomenon. Intensification indicators are diversified both, with regard to lexis and syntax, as well as semantics. However, some of them, due to the specific character and function of normative acts, cannot be used in those texts. In the analytical part, the research topic is intensification in a legal text and its relation to conceptual vagueness. The research corpus comprises Polish and French normative acts in the scope of civil and penal law. The phenomenon of intensification is subject to analysis at three levels: - internal, limited to relations between semantic elements of a given intensifier, - intermediate, concerning a relation between an intensifier and the subject of intensification, - external, referring to the impact of an intensive phrase on the functioning of the whole legal provision. Obtained research results confirm that normative acts comprise numerous intensifiers in various forms. Their meaning can be limited to the same idea of intensification, as well as can be enriched with additional semantical elements expressing ideas specified by the Author as: consecutiveness, a prohibited act, rarity and uniqueness, significance, time aspect, an order, indisputability, unpredictability, and in the case of Polish texts – also, such as: non-acceptability, vehemence and difficulty. The most characteristic feature of the Polish and French languages of the law consist in: - applying synthetic forms, wherein both, an intensification indicator and the intensified object are included, - avoiding simple intensifiers such, as bardzo in Polish and très/beaucoup in French, often used in the colloquial language. In legal provisions intensification is the most often applied with regard to negative states undesirable by the legislator, as well as goods protected by the law. Intensifiers can also constitute a component of general clauses (especially in Polish regulations), that is, indeterminate phrases referring to non-legal criteria. The level of vagueness of phrases consisting of intensifiers depends on the amount and type of information included therein: subjective elements increase their vagueness, whereas contents referring to objective criteria increase precision. Conceptual vagueness in normative acts in limited with formulating definitions. With regard to intensifying phrases both, classical definitions formed by the proximate genus and the specific difference, as well as non-classical definitions consisting in enumerating names included in the scope of a given concept, are used.