Pułapka

Abstract

Praca doktorska pt. „Pułapka” to projekt multimedialny, na który składa się: instalacja mobilna, cykl fotografii otworkowych, słuchowisko oraz film. Został ona zrealizowany w mojej rodzinnej wsi Zaborów na Podkarpaciu. Tytułową pułapką na obrazy i słowa jest zbudowany specjalnie na potrzeby projektu wehikuł, rodzaj olbrzymiej camery obscury na kółkach. Monstrualnych rozmiarów aparat otworkowy został zaprojektowany we współpracy z doktorem fizyki Dariuszem Wcisło, a następnie wybudowany w mojej rodzinnej wsi, przez mojego ojca Władka i przyjaciela rodziny, Pana Pawła. Konstrukcja i kształt wozu, fotografie, które w nim powstały, kontekst miejsca i czasu, są niezwykle istotne dla projektu. Sam obiekt – wehikuł – to ruchomy punkt ogniskujący w sobie istotę całego zamysłu. Przemieszczając się z gospodarstwa do gospodarstwa na kształt religijnych procesji, tworzył obrazy i prowokował do rozmów i opowieści, z których powstało słuchowisko. Objazdy aparatu – pułapki po wsi nazwałam procesją artystyczną, gdyż zajeżdżał on od domu do domu zatrzymując się w odwiedzanych gospodarstwach z krótszą lub dłuższą wizytą. Na tyle długo, aby uchwycić pejzaż, wsłuchać się w głosy i dźwięki otoczenia. Obrazy projektowane wewnątrz wehikułu można było oglądać na bieżąco, wchodząc lub zaglądając do jego środka. Zaciekawieni tym zjawiskiem gospodarze odwiedzanych domów, wchodzili do wewnątrz urządzenia, by zobaczyć widok swojego obejścia odmienny od tego, do którego przywykli. Swój projekt doktorski traktuję jako wydarzenie artystyczne, którego efektem finalnym będzie wystawa. Podczas niej zaprezentuję sześć fotografii otworkowych w postaci dużych powiększeń cyfrowych, a także spisane i nagrane na nowo w formie słuchowiska opowieści starców. Istotnym elementem projektu pozostaje dla mnie dokumentacja całego procesu jego powstawania, dlatego jej fragmenty także wykorzystuję w krótkim filmie. Inspiracją dla mojej pracy doktorskiej są tradycyjne obyczaje wsi polskiej, na przykład wędrówki od domu do domu w czasie zapustów, także ceremonie religijne, obnoszenie świętych obrazów po domach, procesje, wspólne odmawianie modlitw przy kapliczkach, życie towarzyskie na wsi, spotkania w domach, słuchanie opowieści w czasie czynności gospodarskich, takich jak darcie pierza, szycie bielizny pościelowej i tym podobne. Punktem wyjścia dla rozważań teoretycznych w mojej pracy doktorskiej jest książka pod tytułem „Zaborów nasze korzenie. Zarys historii wsi i szkoły” autorstwa Renaty Czech, Marii Łyszczarz i Aliny Rykały oraz informacje, które pozyskałam w Urzędzie Gminy Czudec. Natomiast jeśli chodzi o inspiracje artystyczne wymienię tylko niektóre z nich. Jedną z najbardziej znaczących jest twórczość Rolanda Wirtza, którego prace prezentowane były w 2015 roku na wystawie pt. „Immediatus” w „Bunkrze Sztuki”. Roland Wirtz wykonuje wielkoformatowe fotografie otworkowe przy użyciu aparatów własnej konstrukcji. Wpływ na moje rozważania teoretyczne miał album fotograficzny Michaela Lesy’ego „Wisconsin Death Trip”, w którym poruszone zostało zjawisko artystycznego odszukiwania przeszłości, na przykładzie zestawień fotografii i tekstów. Moja fascynacja ludowością oraz procesjami artystycznymi tworzonymi wespół ze społecznością wiejską zainspirowane są twórczością Władysława Hasiora.

The doctoral thesis entitled Pułapka [The Trap] is a multimedia project which comprises a mobile installation, a series of photographs produced with a pinhole camera, an audio theatre, and a film. The project was completed in my home village of Zaborów in Podkarpacie. The trap for images and words featuring in the title has the form of a vehicle constructed for the needs of the project. It is a type of a large camera obscura on wheels. The device was designed in cooperation with physicists Dr Dariusz Wcisło and built in my native village by my father, Władek, and a friend of our family, Mr. Paweł. The construction and the form of the vehicle, the photographs generated within it, the context of time and place are all extremely important for the project. The object itself, the camera on wheels, is a mobile point containing the essence of the entire idea within itself. Travelling from homestead to homestead as if on a religious procession, it generated images, engendered conversations, evoked stories which came together to produce an audio theatre. I labelled the movement of the camera around the village with the term of an artistic procession as it would visit home after home, farm after farm, paying shorter or longer visits and staying there long enough to be able to capture landscapes, listen intently to voices and surrounding sounds. The images projected within the vehicle could be watched while they were being created – one could take a look or even get inside the device. Intrigued by this phenomenon, my hosts would enter the camera to catch a glimpse of their homestead that substantially departed from what they are used to seeing. I treat my doctoral project as an artistic event with the final outcome in the form of an exhibition. During the exhibition I will present six photographs produced with the above-mentioned camera obscura as well as tales spun by the elders of my village, written down and subsequently recorded anew as an audio theatre. The documentation of the entire process of the project’s creation is an essential element thereof, for this reason I am going to use the selected fragments in a short film. The inspiration for my doctoral thesis was provided by traditional customs of the Polish countryside such as, for example: Shrovetide peregrinations from farm to farm as well as religious ceremonies including traditional visits of holy images carried from home to home, communal prayers at roadside shrines, but also the countryside’s social life, meetings at neighbour’s homes, storytelling accompanying the performance of farm tasks such as plucking goose feathers, sewing bed linen, etc. The starting point for the theoretical deliberations in my thesis was provided by a publication entitled Zaborów nasze korzenie. Zarys historii wsi i szkoły [Zaborów Our Roots. An Outline of the History of the Village and Its School] by Renata Czech, Maria Łyszczarz, and Alina Rykała as well as the information I obtained from the Office of the Commune of Czudec. As regards the artistic inspirations, I shall mention only some of them. One of the most significant of those is the creative output of Roland Wirtz, whose works were presented during an exhibition entitled Immediatus at the Bunkier Sztuki Gallery in 2015. Roland Wirtz creates large format pinhole camera photographs using devices he constructs himself. My theoretical deliberations were further influenced by a photographic album by Michael Lesy entitled Wisconsin Death Trip which touches upon the phenomenon of an artistic quest for the past on examples of juxtaposed photographs and texts. In turn, my fascination with folklore and artistic processions created together with rural communities draws upon the work of Władysław Hasior.