Szkoła wobec wyzwań kultury wizualnej : problemy rozwijania kompetencji wizualnej u dzieci w wieku 9-13 lat na lekcjach "języka polskiego".

Abstract

Rozprawa dotyczy pojęcia obrazu oraz obecności obrazu na lekcjach języka polskiego w szkole podstawowej. Wskazuje na powody i potrzebę namysłu nad tą problematyką w kontekście kultury współczesnej. Obejmuje refleksję o charakterze diagnozy i propozycję rozwiązań konstruktywnych, które związane są z „czytaniem” obrazów malarskich. Główne tezy rozprawy sprowadzają się do konstatacji: program i organizacja edukacji powinny zależeć od kontekstu kulturowo-cywilizacyjnego; edukację trzeba projektować z perspektywy antropocentrycznej; w ramach tak pojmowanej edukacji dzieła sztuki malarskiej stanowią dobry grunt do podtrzymywania i rozwijania dziecięcej potrzeby zadawania światu pytań i poszukiwania na nie odpowiedzi, więc do ćwiczeń w myśleniu o charakterze filozofującym; konieczne jest wypracowanie całościowej wizji kształcenia kompetencji wizualnej jako znaczącego elementu kompetencji kulturowej, która służy rozeznawaniu się w chaosie świata. Części I i II rozprawy dotyczą wizualności jako dominanty kultury współczesnej i eksponują powinności szkoły z tym związane w zderzeniu z wiedzą, która wynika z najnowszych badań neurobiologii i antropologii widzenia. Część III to analiza i diagnoza rozwiązań aktualnie stosowanych w szkole polskiej w tym zakresie. Część IV przedstawia rezultaty testowanych w szkole rozwiązań konstruktywnych i zarysowuje odpowiadającą im metodykę postępowania.

The dissertation deals with the concept of image and its presence during Polish language lessons in primary school. It discusses reasons and necessity to think over this problem on the background of modern culture. It includes reflection of diagnostic character and suggestions of constructive solutions connected with the “reading” of paintings. Main thesis of the dissertation can be summarized in the following statement: the program and organization of education should depend on cultural and civilizational context, education should be designed from anthropocentric perspective. Within the framework of such concept of education pieces of painting arts constitute very good background for supporting and developing children needs to ask questions to the world and look for answers. So for the purpose of exercises of philosophical character it is necessary to work out the overall concept of developing visual competence as a very important element of cultural competence which helps to find way in the chaos of the world. Parts 1 and 2 of the dissertation concern visuality as a dominant of modern culture and expose the school obligations connected with it in the face of knowledge resulting from latest neurobiological research and anthropology of vision. Part 3 is an analysis and diagnosis of solutions used currently in Polish school in this area. Part 4 presents results of constructive solutions tested in school and outlines matching methodology.