К реконструкции этимологического гнезда слав. *tomiti

Abstract

Słowiańskie *tomiti należy do słów o niejasnej etymologii. Wyrazy zawierające ten rdzeń bywają rozpatrywane w szerszym kontekście przy okazji interpretacji czasownika *tęti, tьmọ, non *tęti, tьnọ zdaniem W. Borysia opisującego działanie lub stan. Głównym założeniem jest tu uzasadnienie odmiennych znaczeń słownikowych w różnych okresach i na różnych obszarach Słowiańszczyzny (‘spowodować cierpienie’, ‘naciskać, dręczyć’, ‘przenieść, popędzać’, ‘do ściany, wędrować’ itd.). Elementy oryginału są zaledwie jednym ogniwem w łańcuchu transformacji semantycznych. Na podstawie analizy semantyki istnieje jednak możliwość uzasadnienia morfologicznych związków słowiańskich pojedynczych form *tomiti, z odległą semantycznie samogłoską -e- (serbo-chorwackie utemati ‘zabić, zakończyć’, słowiańskie raztemati ‘stopić’), -i- (ros. dial. тимиться ‘niegrzeczny’, ‘zrobić coś nieznaczącego’), -ь- (słowiańskie tmolit’ ‘dyndać, kalambury’ i inne).

Slav. *tomiti refers to the number of etymologically obscure words. With the involvement of dialectal data in a new, broader context of the study the opportunity after W. Boryś interpret the verb as a continuation of the Slav. *tęti, tьmǫ, non *tęti, tьnǫ with the original semantics of vague, uncertain manifested by action or state. This main feature is motivated by the diversity of values fixed by the dictionaries at different times and in different Slavic areas (‘to cause suffering’, ‘to press, to torment’, ‘randomly move, hustling’, ‘to wall, to wander’ etc.). The value of the pressue taken after the original is one of the links in the chain of semantic transformations. Attemted on the basis of analysis of semantics and opportunities there are morphological relations substantiate the relationship with the Slav. *tomiti isolated, semantically remote entities with root vowel -e- (Serb-Croat. utemati ‘to kill, to finish’, Sloven. raztemati ‘to melt’), -i- (Russ. dial. тимиться ‘naughty’, ‘warry’, ‘to do something insignificant’), -ь- (Slovac. tmolit’ ‘dangle, punning’ and others).