Współczesne strategie badania literatury i pola literackiego w nowych obiegach medialnych. Produkcja – recepcja – krytyka

Abstract

Celem artykułu jest ukazanie funkcjonalności koncepcji Pierre’a Bourdieu, która – w połączeniu z elementami determinizmu technologicznego (Marshall McLuhan, Paul Levinson, Derrick de Kerckhove) oraz neopragmatyzmu (Richard Rorty) – pozwala kompleksowo opisać współczesne pole literackie w cywilizacji medialnej drugiej dekady XXI wieku. Nie jest to zadanie proste, gdyż współczesna literatura wchodzi w złożone relacje z mediami tradycyjnymi i z nowymi technologiami, co daje się zaobserwować w odniesieniu do wszystkich kluczowych procesów związanych z tym polem. Należą do nich: produkcja, recepcja i strategie użytkowania literatury, a często i konstruowania tekstów w przestrzeniach medialnych, jak również krytyka i działania reklamowo-marketingowe, w których dużą rolę odgrywają współcześnie tak zwani influenserzy (influencer marketing). Literatura staje się produktem promowanym zarówno jako dobro luksusowe, jak i element kultury popularnej. Mariaż tych koncepcji jest zatem konieczny, by opisać adekwatnym językiem wszystkie strategiczne elementy tego pola oraz ukazać ich dynamikę w ujęciu procesualnym oraz w perspektywie funkcjonalnej. Obecnie bowiem akcent położony jest nie tyle na badania samych tekstów, ile na ich działanie w przestrzeni kultury, a więc w odniesieniu do odbiorców, użytkowników, czytelników oraz większych grup dyskursywnych, wspólnot neoplemiennych czy demosceny. Kultura Web 3.0 oraz ramy współczesnej cywilizacji medialnej, w której funkcjonuje wiele tekstów kultury, wymaga uruchomienia także badań z zakresu archeologii mediów, które dostarczają istotnego kontekstu do analiz współczesnego pola kulturowego jako swoisty background. Badanie literatury w coraz większym stopniu zdominowane jest przez nowe metodologie medialne, na przykład software- czy hardware-studies oraz badania nad platformami medialnymi. Technologia zatem – w myśl twierdzeń deterministów (Marshalla McLuhana, Paula Levinsona, Derricka de Kerckhove’a) – wpływa na formę i treść przekazu, co widać zarówno w odniesieniu do literatury cyfrowej, (post)elektronicznej, jak i do polityki wydawniczej w kontekście książek papierowych, drukowanych, ale też audiobooków i e-booków.

The purpose of this paper is to show the functionality of Pierre Bourdieu’s concept, which – in connection with technological determinism elements (Marshall McLuhan, Paul Levinson, Derrick de Kerckhove) and neopragmatism (Richard Rorty) – makes it possible to describe comprehensively the literary field in media civilisation in the second decade of the 21st century. It’s not an easy task, because contemporary literature enters complex relationships with traditional media and new technologies, which can be observed with regard to all key processes connected with this field. These include: production, reception, as well as strategies of using literature, and frequently also constructing texts in media space or criticism and advertising-marketing activity, in which a major role is currently played by the so-called inluencers (influencer marketing). Literature becomes a product which is promoted both as a luxurious good and an element of pop culture. Thus, the marriage of those concepts is necessary to describe adequately all the strategic elements of this field and show its dynamics from processual and functional perspectives. Nowadays, the emphasis is placed not so much on researching the texts themselves, but their activity in cultural space, that is in relation to recipients, users, readers and larger discursive groups, neotribal communities or the demoscene. Web 3.0 culture and the frames of contemporary media civilisation, with plenty of culture texts, calls for research from the area of media archaeology, which provides an essential context for analysis of modern culture field as a kind of background. Investigation of literature is increasingly dominated by new media methodologies, e.g. software- or hardwarestudies and research into media platforms. According to determinists, such as Marshall McLuhan, Derrick de Kerckhove and Paul Levinson technology influences the form and content of the message, which is visible with regard to digital and (post)electronic literature, as well as publishing policy in the context of paper, printed book and audiobooks or e-books.