Założone i realizowane funkcje nauczycieli w zakresie wewnętrznej oceny jakości pracy szkół

Abstract

Prezentowane w niniejszej pracy analizy teoretyczne i badania własne dotyczą miedzy innymi związków i sposobów oddziaływania nadzoru pedagogicznego, będącego narzędziem polityki edukacyjnej państwa, na rzeczywistość szkolną. Odzwierciedlają również relacje miedzy pedagogiką a polityką edukacyjną, pedeutologią a teorią szkoły, teorią i praktyką edukacyjną.

W mojej pracy można wyróżnić trzy zasadnicze wątki, które w wielu miejscach wzajemnie się przenikają: teoretyczno-opisowy, empiryczny i prognostyczny. Dwa pierwsze rozdziały przedstawiają podstawy teoretyczne uczestnictwa nauczycieli w ocenie jakości pracy szkół. W rozdziale pierwszym omawiam zarówno czynniki wewnętrzne jak i zewnętrzne, które wpływają na rozwój szkoły i pojawianie się nowych funkcji i zadań nauczycieli. Na podstawie przeglądu badań i prowadzonych analiz teoretycznych definiuję pojęcia kluczowe. W rozdziale drugim szerzej przedstawiam stronę formalną uczestnictwa nauczycieli w dokonywaniu oceny jakości pracy swojej szkoły. Analiza zapisów aktów prawnych i wybranych pozycji literatury pozwoliła wyznaczyć zadania nadzoru i dokonać charakterystyki diagnoz wewnątrzszkolnych realizowanych w ramach wewnętrznego nadzoru pedagogicznego. Rozdział trzeci zawiera podstawy metodologiczne badań własnych. Rozpoczyna go prezentacja wyników badań wstępnych stanowiących ważny moment w konstruowaniu założeń metodologicznych pracy. Następnie przedstawiana jest charakterystyka celów i przedmiotu badań, omawiana strategia badawcza i metoda badań. W dalszej kolejności przedstawiony został teren badań i zasady doboru szkół do badań własnych. Końcowa cześć tego rozdziału zawiera informacje na temat sposobów gromadzenia informacji oraz organizacji badań i przebiegu procesu zbierania danych. Prezentacja materiału empirycznego ukazuje wyniki badań przeprowadzonych w sześciu wybranych szkołach. Uzyskane dane z tych badań, ich analiza i interpretacja prezentowane są w dwóch rozdziałach: czwartym i piątym. W rozdziale czwartym omawiane są wyniki badań dotyczące udziału nauczycieli w wewnątrzszkolnych działaniach diagnostyczno-oceniających i przedstawiana jest organizacja tego procesu w szkołach. Zawiera on odpowiedź na dwa pierwsze pytania badawcze pracy. Uczestnictwo nauczycieli w ocenie jakości pracy swojej szkoły realizowanej w ramach wewnętrznego nadzoru pedagogicznego (główny przedmiot badań) cji wyznaczonych zadań na podstawie aktów prawnych i literatury przedmiotu), jak i organizacyjnym (wspomaganie dyrektorów w realizacji zadań wewnętrznego nadzoru pedagogicznego, wyznaczanych zgodnie z zasadami prakseologii). Osobna część rozdziału czwartego poświęcona jest drugiemu obszarowi aktywności nauczycieli w zakresie oceny jakości pracy szkoły, wyznaczonemu już w trakcie badań właściwych. Stanowią go działania o charakterze oddolnym, wynikające z pojawiających się potrzeb własnych nauczycieli i potrzeb szkoły. Stosowane są przy tym różne formy prezentacji materiału badawczego. Omawiane i zestawiane ze sobą są przykłady z różnych szkół (analizy porównawcze). Prezentowane są również, zgodnie z dokonaną klasyfikacją zadań i form wewnętrznej oceny jakości pracy szkół, przykłady działań charakterystyczne tylko dla danej szkoły („skoro samoocena jest wmontowana w zwykłe życie danej szkoły, ma swoją indywidualną historię i osobny kontekst, to nie istnieje jedna recepta na samoocenę”). Systemowe rozwiązania organizacyjne przedstawione są szerzej w formie analiz przypadku. W rozdziale piątym na podstawie badań, dotyczących uczestnictwa nauczycieli w ocenie jakości pracy szkół, dokonana została klasyfikacja funkcji nauczycieli. Wyniki badań prezentowane w tym miejscu pogrupowane są pod katem wyróżnionych dwóch grup funkcji: badawczo - wdrożeniowych i organizacyjnych. Zakończenie pracy to podsumowanie prowadzonych badań empirycznych i analiz teoretyczno-prawnych. W tym miejscu następuje odniesienie do celów badań, wskazanie korzyści dla teorii i praktyki pedagogicznej. Prowadzone badania własne, nawiązane kontakty ze szkołami, analiza literatury przedmiotu już w trakcie pisania pracy wskazywały nowe obszary własnego rozwoju, były inspiracją do opracowywanych nowych projektów szkoleniowych i publikowanych artykułów. Zachodzące zmiany edukacyjne, wprowadzane w życie szkół nowe akty prawne w zakresie nadzoru pedagogicznego mogą stanowić kolejne wyzwania badawcze, wskazywać potrzebę dalszego zgłębiania tematyki dotyczącej nowych funkcji i zadań nauczycieli wynikających z ich uczestnictwa w życiu szkoły. Punkt odniesienia stanowić mogą prezentowane w tej pracy wyniki badań i opracowana klasyfikacja zadań wewnętrznego nadzoru pedagogicznego.