Pod banderą św. Andrzeja : rola Floty Czarnomorskiej w realizacji koncepcji strategicznych (militarnych) Rosji w latach 1914-1917

Abstract

Rola marynarki wojennej w konfliktach wojennych nie od dzisiaj stanowi przedmiot gorących polemik zarówno między historykami wojskowości jak i między teoretykami sztuki wojennej. Niniejsza praca przedstawia dzieje rosyjskich sił morskich w latach I wojny światowej, a szczególnie rolę, jaką odegrała Flota Czarnomorska, związek operacyjny marynarki, w koncepcjach strategicznych (militarnych) Rosji. W przededniu wybuchu konfliktu światowego w kręgach politycznych i wojskowych Cesarstwa Rosyjskiego narastało przekonanie, iż silna marynarka wojenna stanowi istotny czynnik polityczny, który może implikować wiele posunięć na arenie międzynarodowej. Plany rozbudowy Floty Czarnomorskiej z 1911 i 1914 roku zakładały, iż jej siła przekroczy 1,5-krotnie siłę flot pozostałych państw czarnomorskich, co umożliwi realizację zasadniczego celu polityki rosyjskiej w tym newralgicznym dla caratu rejonie świata - opanowanie strefy cieśnin tureckich (Bosfor i Dardanele). Granice chronologiczne książki wyznaczają rok 1914 i 1917. Pierwszą cezurę stanowi rozpoczęcie działań wojennych na Morzu Czarnym w wyniku zaskakującego ataku jednostek floty niemiecko-tureckiej na rosyjskie porty czarnomorskie w dniu 29 października 1914. Drugą jest przewrót bolszewicki w Rosji w listopadzie 1917 roku, który de facto położył kres działaniom bojowym Floty Czarnomorskiej. Książka jest wynikiem wieloletnich zainteresowań autora tematyką wojennomorską. Brak w polskiej literaturze przedmiotu monografii omawiającej problem roli Floty Czarnomorskiej w koncepcjach strategicznych (militarnych) Rosji w latach I wojny światowej skłonił autora do podjęcia próby wypełnienia tej luki. Dodatkową zachętę stanowił fakt, iż w związku ze zmianami politycznymi w Europie Wschodniej na początku lat dziewięćdziesiątych XX stulecia (rozpad Związku Radzieckiego) problem Floty Czarnomorskiej ponownie stał się przedmiotem uwagi kół politycznych i wojskowych państw tego regionu. Praca została oparta na dokumentach publikowanych, pamiętnikach i wspomnieniach, monografiach obcojęzycznych, artykułach zamieszczonych w periodykach wojennomorskich oraz na rocznikach flot. Niemałych trudności przysporzyły autorowi kwestie terminologiczne. Dla jasności wywodu autor zdecydował się na pewne ujednolicenia. W przypadku stopni wojskowych obowiązujących we flocie rosyjskiej, tureckiej, niemieckiej oraz w innych flotach wymienianych w niniejszej pracy używane są konsekwentnie ich polskie odpowiedniki. Pisownię nazw okrętów rosyjskich i bułgarskich podano w formie transkrybowanej, okrętów tureckich według pisowni tureckiej obowiązującej od 1928 roku, a okrętów niemieckich, brytyjskich, francuskich i rumuńskich według pisowni oryginalnej. Nazwy geograficzne oraz imiona i nazwiska obcojęzyczne podano w formie spolszczonej, w przypadku gdy funkcjonują one w języku polskim w tej postaci od dawna (np. Stambuł, Trapezunt, car Mikołaj II), w innych przypadkach zostało zachowane nazewnictwo oryginalne. Wszystkie daty podano według kalendarza gregoriańskiego, przyjętego w krajach katolickich w 1582 roku, a w Rosji dopiero w 1918 roku. Różnica między kalendarzem gregoriańskim a juliańskim, stosowanym do 1918 roku w Rosji, wynosi dla XX wieku in plus 13 dni.