Kobieta za drutami obozu KL Auschwitz-Birkenau : rzeczywistość obozowa na podstawie wybranych relacji autobiograficznych

Abstract

W kontekście wspomnień, historii i pamięci widać bez wątpliwości różnice w percepcji kobiet i

mężczyzn. Czy w przypadku doświadczenia i opisu Holocaustu taka odmienność istnieje? - zapewne tak. Sytuacja kobiet w obozie była znacznie trudniejsza niż więzionych w obozie mężczyzn: słabsza wytrzymałość fizyczna przy pracy nieraz cięższej, niż tej, do której kierowano mężczyzn, gorzej znoszone dramaty rodzinne. To tylko jedne z wielu trudów, których kobieta doświadczała w obozie. Nasuwają się pytania: Czy wspomnienia mogą mieć płeć? Czy historia może mieć płeć?

Celem niniejszej pracy jest ukazanie rzeczywistości obozowej kobiet w KL Auschwitz-Birkenau w oparciu o analizę autobiograficznych tekstów literackich (wspomnień obozowych). W mojej pracy rozpatrywane są jedynie wydane w Polsce wspomnienia oświęcimskie (Auschwitz I oraz Birkenau), napisane przez kobiety, które przeżyły obóz. Wybrałam publikacje najbardziej, według mnie, charakterystyczne, ważne, które stanowią materiał do przedstawienia zjawisk obozowych na szerokim polu. Są to: Dymy nad Birkenau, Seweryny Szmaglewskiej, Przeżyłam Oświęcim Krystyny Żywulskiej oraz Z otchłani. Wspomnienia z lagru Zofii Kossak.

Decydując się na ukazanie rzeczywistości obozowej przeżywanej przez kobiety, celowo sięgnęłam po teksty kobiet. Moje interpretacje dotyczą jedynie obozu KL Auschwitz-Birkenau, który traktuję za miejsce reprezentatywne dla opisu sytuacji wewnętrznej w obozie w ogóle.

Podejmując próbę usystematyzowania doświadczeń obozowych, przyjęłam metodologię badawczą opartą przede wszystkim na koncepcji autobiografizmu Philippe'a Lejeune'a, Małgorzaty Czermińskiej oraz Romana Zimanda.

Celem pracy jest zaprezentowanie rzeczywistości obozowej kobiet za drutami obozu KL Auschwitz-Birkenau. Los więźniarek prezentuję przez pryzmat zagadnień skupiających się wokół analizy samego tekstu (literackość a dokument historyczny; metoda dokumentów biograficznych; problem genealogii tego gatunku; kwestie prawdy/autentyczności świadczonych wydarzeń obozowych, zagadnienia związane z nurtem etycznym oraz moralnym). We wszystkich rozdziałach mojej pracy dominuje nurt autobiografizmu, stanowiący tym samym kluczową rolę w analizie dokumentów obozowych.

Gdyby można było sporządzić zhierarchizowany spis cierpienia spowodowanego wojną - kobiety dostałby największą pulę. Nawet w cierpieniu istnieje hierarchia. To, które właściwe jest mężczyznom, w narracji zostaje wzniesione jako figura "losu człowieka XX wieku". Przed piekłem kobiet narracja często ucieka w aluzje, niedopowiedzenia, wątki poboczne. Trzeba powiedzieć to wprost -opowiedziany od środka eksperyment medyczny prowadzony na więźniarce obozu koncentracyjnego jest trudniejszym zadaniem dla wyobraźni niż najbardziej niewiarygodne cierpienie od ran odniesionych na polu bitwy.

Poprzez teksty literackie próbuję zrozumieć drugiego człowieka postawionego w obliczu wojny.

Wojny, której nie wywołały kobiety.

In light of reminiscences, history and memories, differences in perceiving men and women appear to be apparent. But do such concern the experience of the Holocaust? - most likely yes. Women's camp conditions were far more difficult than the ones of men: lower physical stamina at work often having been tougher than the men's one, as well as more painful endurance of family tragedies. These are just few amongst numerous struggles a woman had to face in a camp. That leads to following questions: are memories gendered? Can history have gender?

The aim of this study is to reveal camp reality of women's lives within KL A-B based on analysis of autobiographies (camp reminiscences). I have taken account of memories of Auschwitz (Auschwitz I & Birkenau) published in Poland, written by female camp-survivors only. I've chosen publications, which in my opinion are/prove to be the most specific for and vital in exposing the general of camp facts. Those are: Dymy nad Birkenau, Seweryny Szmaglewskiej, Przeżyłam Oświęcim Krystyny Żywulskiej oraz Z otchłani. Wspomnienia z lagru Zofii Kossak.

As my decision is to show camp-reality experienced by women, reaching for female-written sources was deliberate. All my reflections refer exclusively to Auschwitz, which I consider a place reliable enough for describing internal conditions in general.

The trial of capturing all of the camp life facts led me to adopting methodology based on idea of autobiographism of In Philippe'a Lejeune'a, Małgorzaty Czermińskiej oraz Romana Zimanda.

The goal of this research is to represent camp reality. I present woman behind barbed-wires of KL A-B from perspective of problems focused on analysis of the very text (sophistication v historical document, biographic document method; genealogical problem of this genre; questions of truth/authenticity of given camp stories; issues connected with the ethical and moral method/trend). The autobiographic method appears predominant in the entirety of this study, and thus plays the key role in the camp documents analysis.

If only one could stratify war-inflicted suffering , women would surely be on the very top. Even suffering entails hierarchy. In narration the one peculiar for men is being referred to as the statue of "fate of a XX century human". Narration often defies women's torment into side-plots and allusions. It has to be said directly at once - a told-from-the-inside medical experiment executed on a female concentration camp prisoner is for imagination much harder to tackle than the most unbelievable suffering of battlefield wounds.

Through literature, I try to understand/(feel) the other human forced to face war. A war not invoked by women.