Negatywy. Poetyki apofatyczne Aleksandra Wata i Piotra Matywieckiego

Abstract

Celem rozprawy jest zbadanie twórczości Aleksandra Wata i Piotra Matywieckiego w kontekście apofatyzmu, rozumianego jako nurt w teologii, sposób krytycznego myślenia w duchu hermeneutyki oraz pojęcie z zakresu literackiej reprezentacji doświadczenia. Apofatyczność utożsamia się zwykle z tradycją teologii negatywnej, opartej na przekonaniu o niemożności poznania i opisania Boga. Jako apofatyczne bywają jednak określane także problemy na wskroś współczesne: nihilizm, postsekularyzm, kryzys przedstawieniowości czy pamięć i postpamięć o Zagładzie. Przyjęta tutaj perspektywa obejmuje oba te aspekty, a koncepcja poetyk apofatycznych stanowi nadrzędną ramę interpretacyjną, która pozwala odczytać dwa reprezentatywne dla nowoczesności dzieła przez pryzmat ich literackiej teologiczności, w powiązaniu z historycznymi dramatami i artystycznymi przełomami XX wieku oraz zagadnieniem przemian conditio humana. Pierwszy rozdział służy za zaplecze teoretyczne: określa nastawienie badawcze i aparat pojęciowy, przybliża podstawowy model apofatycznego poznania i wyrażania, a także uzasadnia umieszczenie analizowanych poetyk w takim kontekście. Rozdziały drugi oraz trzeci stanowią osobne monograficzne opracowania twórczości Wata i Matywieckiego. W podsumowaniu podjęta zostaje próba porównania tych dwóch dzieł oraz wyspecyfikowania głównych cech poetyki apofatycznej.

The aim of this thesis is to study the output of Aleksander Wat and Piotr Matywiecki in the context of apophatism, understood as a current in theology, a manner of critical thinking in the spirit of hermeneutics and a concept in the literary representation of experience. Apophatism is associated with negative theology, based on the belief that God cannot be known or described. Still, problems contemporary to the core, such as nihilism, postsecularism, the crisis of representation or the memory and post- memory of the Holocaust, can also be referred to as apophatic. The perspective adopted in this thesis comprises these two aspects, whereas the concept of apophatic poetics is the overriding interpretative framework, making it possible to read two works representative of modernity through the prism of their literary theologicality, in relation to historical dramas, artistic breakthroughs of the 20th century and changes in conditio humana. The first chapter constitutes theoretical background: it determines the research attitude and the conceptual framework, explains the basic model of apophatic learning and expression and justifies placing the analysed poetics in this context. The second and third chapters are separate monographs on the output of Wat and Matywiecki. The conclusion compares their works in an attempt to point out the main features of apophatic poetry.