Kompetencje audiowizualne dzieci postulowane przez przekaz a poziom i zakres jego rozumienia

Abstract

Dzieci w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym oraz ich opiekunowie tworzą w Polsce i na świecie potężną grupę konsumentów mediów oraz powiązanych z nimi produktów (np. gadżety, zabawki, produkty spożywcze, kosmetyki pielęgnacyjne, farmaceutyki, ubranka, książeczki i rysowanki, audiobooki, filmy na DVD). Jednocześnie adresowana do nich oferta przekazów audiowizualnych często nie jest dostosowana do ich możliwości poznawczych oraz kompetencji społecznych, choć jest reklamowana jako pełniąca funkcje edukacyjne. Na podstawie reklamy jawnej i ukrytej opiekunowie dzieci podejmują decyzję o zakupie określonych produktów i usług, kierując się także w swoich działania dowodem społecznej słuszności oraz własną wygodą. Telewizja i ekrany różnych technologii od przeszło 50 lat, z roku na rok, z większą intensywnością towarzyszą rozwojowi dziecka, w ostatnich 15 latach – także w formie zminiaturyzowanej, mobilnej, a w ostatnich 5 – również taktylnej oraz interaktywnej i wyposażonej w symulatory mowy. Analiza konkretnych przekazów pod względem ich formy i zawartości pozwala określić, jakie kompetencje audiowizualne wpisane są w projekt odbiorcy idealnego, postulowanego przez przekaz. Na tej podstawie można, w dalszej kolejności stwierdzić, jakich funkcji poznawczych wymaga jego rozumienie i interpretacja oraz, w jakim stosunku pozostaje figura odbiorcy idealnego w relacji do realnego widza. Badania tego rodzaju mają więc konkretne znaczenie praktyczne, ponieważ pozwalają skutecznie walczyć z podwójną dezinformacją: w odniesieniu do opiekunów i w stosunku do ich podopiecznych. Pierwsza grupa żywi często naiwne przekonanie, że dzieci mają kontakt z przekazami dostosowanymi do ich wieku, drudzy – w efekcie nieprzemyślanych decyzji i działań dorosłych – mają często takie doświadczenia w kontakcie z mediami, które wcale nie służą ich optymalnemu rozwojowi poznawczemu, społecznemu, emocjonalnemu, językowo-komunikacyjnemu, a wręcz skutkują dla niego negatywnie. Artykuł odnosi się do pierwszego etapu badania rozumienia przekazów audiowizualnych przez dzieci na wskazanym etapie rozwoju. Autorka wykorzystuje analizy: literatury zastanej i cząstkowych badań własnych dedykowanych temu zagadnieniu.

Children in toddlers and pre-school ages create a powerful group of media consumers and related media products in Poland and around the world (eg gadgets, toys, food products). At the same time, the audiovisual broadcast offer addressed to them is often not adapted to their cognitive abilities and social competences, although it is advertised as performing educational functions. On the basis of public and hidden advertising, children’s guardians make decisions about the purchase of specific products and services, also guided by their proof of social equity and their own convenience. Television and screens of various technologies for more than 30 years, from year to year, with greater intensity accompany the development of the child, also in the form of miniaturized and mobile. The analysis of specific messages in terms of their form and content allows to determine what audiovisual competencies are included in the ideal recipient’s project, postulated by the message. On this basis, it can be further determined which cognitive functions its understanding and interpretation requires, and in what relation the figure of the ideal recipient remains in relation to the real viewer. Research of this kind has a specific practical meaning, because it allows to effectively fight with double disinformation: in relation to carers and their charges. The first group is convinced that children have contact with messages tailored to their age, others often have such experiences in contact with the media, which do not at all serve their optimal cognitive, social, emotional and even negative results. The article refers to the first stage of the study of the understanding of audiovisual communications by children at the indicated stage of development and refers to the analysis of existing literature and partial own research.