Kultura hawajska = Ka Mo'omeheu Hawai'i

Abstract

Kultura hawajska to w pierwotnym zamyśle drugi tom publikacji Wyspy Hawajskie. Język i tradycja (Szczerbowski 2006a), opartej na poglądzie, że pełniejsze poznanie kultury jakiegokolwiek narodu nie jest możliwe bez poznania jego języka. Pierwszy tom miał więc charakter językoznawczy, zawierał bowiem opis gramatyki i słownictwa przedstawionego w dziedzinach semantycznych, a także w formie słownika hawajsko-polskiego i polsko-hawajskiego, obejmującego głównie wyrazy i połączenia wyrazowe występujące w owym tomie. Kultura hawajska to jednak odrębna monografia, która wykracza poza wąsko rozumianą tradycję hawajską. Przedmiotem moich zainteresowań jest tu kultura hawajska. Nurtują mnie trzy podstawowe pytania. Jaka była kultura hawajska w całkowitej izolacji od świata białych (haole) do pojawienia się kapitana Cooka i jego ludzi w roku 1778 oraz jego śmierci w 1779? Jakie przemiany kulturowe dokonały się na Wyspach Hawajskich w wyniku zarówno zniesienia dawnego systemu tabu (1819) i wprowadzenia chrześcijaństwa (1820), jak też zamachu stanu oraz zaanektowania Hawajów przez USA? Jaka jest współczesna kultura hawajska? Odpowiedź na owe pytania wymaga napisania książki z pogranicza wielu nauk humanistycznych. Podstawą metodologiczną jest głównie antropologia i semiotyka kultury oraz etnopsycholingwistyka. Oznacza to w istocie przyjęcie kilku założeń. Człowiek jest istotą społeczną, wytwarzającą kulturę (antropologia), która ma charakter znakowy (semiotyka). Główną zaś przeszkodą w kontaktach międzyludzkich, a zwłaszcza w komunikacji interkulturowej, jest to, że myśli nie można bezpośrednio przekazywać z jednej głowy do drugiej, do tego potrzebne są specjalne znaki, przede wszystkim językowe (etnopsycholingwistyka).

The book attempts to provide an answer to three basic questions. What was the Hawaiian culture during its complete isolation from the world of the white people (haole) until the arrival of Captain Cook and his people in 1778 and his death in 1779? What cultural changes took place in the Hawaiian Islands as a result of the abolition of the old tabu system (1819) and the introduction of Christianity (1820) as well as the coup and annexation of Hawaii to the USA? What is the contemporary Hawaiian culture like? The author uses cultural semiotic anthropology and cultural semiotics as the methodological basis for analysing texts of the Hawaiian culture, also the non-verbal ones, in the categories of ethnopsycholinguistics. Juxtaposition of the symbolic (spiritual) culture with the material culture does not seem to be universal. In the Hawaiian understanding, life refers both to animate and inanimate forms. It happens thanks to mana – a spiritual power which exists in each of the forms to a different degree. Very important are the symbolic aspects of the material culture. The book consists of the Introduction, 20 chapters, Conclusions, and Bibliography. At the end, there are three additional sections: The history of Hawaii – the chronology of events, Researchers of the Hawaiian culture, and the General index.