Egipt w idei legionowej Wielkiej Emigracji

Abstract

Niniejsza praca w znacznej części oparta jest ma materiałach źródłowych rękopiśmiennych, znajdujących się w archiwach w Krakowie, Kórniku, Paryżu, Londynie, Madrycie i Lizbonie. Niewątpliwie najważniejsze są tutaj zbiory Biblioteki XX. Czartoryskich w Krakowie. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują papiery Henryka Dembińskiego, Józefa Bema, Juliana Ursyna Niemcewicza, Ludwika Platera i cały szereg archiwaliów związanych z najistotniejszą postacią obozu liberalno- -arystokratycznego Wielkiej Emigracji, czyli z Adamem Jerzym Czartoryskim. Z Biblioteki PAU i PAN w Krakowie pomocne okazały się dokumenty Jana Zygmunta Skrzyneckiego. W części pierwszej omówiono projekty (głównie generała Karola Kniaziewicza) i zabiegi o stworzenie polskich formacji na terytorium Francji, czyli w kraju, gdzie znalazła się większość emigrantów polistopadowych. W związku z tym, że na terytorium Francji nie wolno było organizować polskich oddziałów, pojawiła się możliwość zatrudnienia żołnierzy w związanej bezpośrednio z armią Ludwika Filipa – Legii Cudzoziemskiej, stacjonującej w Algierii. Kolejny podrozdział tej części dysertacji jest poświęcony próbom zorganizowania polskich formacji w nowo utworzonym państwie belgijskim, gdzie król Leopold I pragnął wzmocnić swoje siły, głównie w związku z konfliktem z Holandią. Kolejny podrozdział omawia kwestię związaną z projektem utworzenia legionu polskiego w Portugalii. Jest ona szczególnie ciekawa w kontekście misji Henryka Dembińskiego do Egiptu. Część druga rozprawy dotyczy głównego tematu, jaki zawarty jest w tytule pracy, czyli zabiegów o polskie formacje zbrojne w państwie Muhammada Alego. Trzeba tu od razu dodać, że idea powstania legionu w Egipcie była zagadnieniem nadrzędnym, do którego w konsekwencji swych działań chcieli doprowadzić członkowie polskich misji wojskowych nad Nil. Jednak w sytuacji, gdyby to okazało się niemożliwe, liczono na umieszczenie w armii egipskiej jak największej liczby polskich oficerów, którzy mogliby szkolić się w swoim fachu i podnosić umiejętności wojskowe. Według wyobrażeń obozu Czartoryskiego, miało to olbrzymie znaczenie w kontekście przyszłej walki o odzyskanie przez Polskę niepodległości. Niniejsza rozprawa poświęcona próbom tworzenia polskich formacji wojskowych w Egipcie ukazana jest w porządku chronologiczno-rzeczowym. W pracy nad zagadnieniem pojawił się jednak problem, głównie związany z odległością Egiptu od Francji. Pracę uzupełnia kalendarium wydarzeń związanych z misją na Bliski Wschód oraz aneks z planem reorganizacji armii egipskiej opracowany przez Henryka Dembińskiego. Ten ostatni dokument przetłumaczony jest z oryginału w języku francuskim na język polski.