Zmiany inwolucyjne towarzyszące procesowi starzenia się osób z niepełnosprawnością intelektualną

Abstract

Współczesny świat stawia przed ludźmi wciąż nowe wyzwania. Człowiek jest dobry, wartościowy, kiedy jest wydajny, produktywny… A jeśli tak nie jest? Jeśli zmiany inwolucyjne, które są przecież nieuniknione w życiu każdego człowieka, powodują, że funkcjonuje gorzej? Często prowadzi to do załamania i braku radości życia. Sytuacja staje się jeszcze bardziej skomplikowana, gdy człowiek tych zmian nie rozumie, nie wie, że mogą się pojawić, nie umie sobie z nimi poradzić. Tak może być w przypadku osób z niepełnosprawnością intelektualną. Indywidualne tempo procesu starzenia, obejmujące różne aspekty funkcjonowania, nakłada się na dysfunkcje wynikające z niepełnosprawności intelektualnej – co niezwykle komplikuje ich trudną życiowo sytuację. Wejście w fazę późnej dorosłości poprzedza pojawienie się zmian inwolucyjnych, które są nie tylko jej zwiastunem, ale też dowodem, że jest ona nieuchronna. Człowiek musi nie tylko pogodzić się z odznakami nadchodzącej starości, ale też nauczyć się z nimi żyć. Dożywanie okresu starości przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną stało się faktem. Wiąże się to także z podjęciem i realizacją zadań rozwojowych tej fazy życia, pokonywaniem trudnych sytuacji życiowych, takich jak pogarszanie się stanu zdrowia czy śmierć osób bliskich. C. Sutton (2007) podkreśla, że zdolność osób starszych i niepełnosprawnych do sprawowania kontroli nad własnym życiem ma nie tylko ogromne znaczenie dla ich poczucia godności, lecz także wzmacnia ich poczucie własnej wartości, redukuje lęk, samotność i pozwala na podtrzymanie tożsamości społecznej i kulturowej. Przygotowanie do późnej dojrzałości to zadanie, które muszą podjąć rodzice, terapeuci, przyjaciele już we wcześniejszych fazach życia osoby niepełnosprawnej intelektualnie, gdyż z wiekiem nasilają się dolegliwości i ograniczenia, które dla osoby z niepełnosprawnością intelektualną mogą być niezrozumiałe, męczące, irytujące. Na przykład mała aktywność fizyczna może nasilać zmiany zwyrodnieniowe stawów, a związany z tym zespół bólowy z czasem dodatkowo utrudnia poruszanie. Osoba z niepełnosprawnością nie wie o tym, więc nie może zapobiegać tym zmianom czy je opóźniać. Zmiany mogą wywoływać rozdrażnienie lub w skrajnych przypadkach – prowadzić do wystąpienia zachowań agresywnych. Celem przeprowadzonych badań było przeanalizowanie najczęściej występujących zmian inwolucyjnych u osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz zbadanie, czy i w jakim zakresie wiek, płeć, miejsce zamieszkania i aktywność zawodowa je różnicują.