Wpływ suburbanizacji na przemiany wybranych struktur demograficznych i powiązań funkcjonalno-przestrzennych w Krakowskim Obszarze Metropolitalnym

Abstract

Do najważniejszych zmian w rozmieszczeniu ludności Polski od lat 1990. należy zaliczyć postępującą koncentrację ludności w obszarach metropolitalnych, przemieszczenia wewnątrz obszarów metropolitalnych, głównie z miast centralnych do stref podmiejskich oraz wyludnianie się obszarów peryferyjnych. Następuje intensywny rozwój obszarów otaczających duże, a nawet średnie miasta, w wyniku procesów suburbanizacji poprzez napływ ludności do stref podmiejskich, rozwój budownictwa mieszkaniowego, przenoszenie przemysłu i usług oraz wzrost zagospodarowania infrastrukturalnego. Obszary znajdujące się w strefie oddziaływania większych ośrodków miejskich zatracają szybko swój wiejski i rolniczy charakter, działki rolne są przekształcane w budowlane, powstają nowe domy jednorodzinne, bądź w zabudowie bliźniaczej i szeregowej, tworzone są nowe zakłady usługowe i przemysłowe. Ludność zamieszkująca strefy podmiejskie również ulega zmianie pod względem cech demograficznych (jak struktura wieku i płci, zachowania prokreacyjne) czy społeczno-ekonomicznych (takich jak poziom wykształcenia, struktura zatrudnienia oraz poziom dochodów). Przesłanką do podjęcia badań społeczno-demograficznych w obszarze metropolitalnym były niespotykane wcześniej w rzeczywistości polskiej przeobrażenia dynamiki zaludnienia, struktur społeczno-demograficznych, a także ruchu naturalnego i wędrówkowego w jego strefie zewnętrznej. Celem niniejszego opracowania jest zatem określenie stopnia zróżnicowania oraz kierunków zmian społeczno- demograficznych ludności oraz powiązań funkcjonalno-przestrzennych w Krakowskim Obszarze Metropolitalnym (KOM) w świetle danych GUS oraz własnych badań ankietowych. Głównym zadaniem badawczym jest ukazanie oddziaływania rdzenia miejskiego na zewnętrzne strefy obszaru metropolitalnego w aspekcie dojazdów do pracy i powiązań w zakresie korzystania z usług. Ponadto do zadań badawczych będzie należeć określenie zmian w koncentracji przestrzennej ludności, jej struktury społeczno-demograficznej oraz tendencji w zakresie ruchu naturalnego i wędrówkowego w aspekcie natężenia procesów suburbanizacyjnych oraz ich uwarunkowań. Zakres przestrzenny badań obejmuje Krakowski Obszar Metropolitalny w układzie stref (miasto centralne, strefa podmiejska, strefa dojazdów do pracy), gmin i miejscowości. Krakowski Obszar Metropolitalny (KOM) jest regionem funkcjonalnym, w skład którego wchodzi miasto na prawach powiatu – Kraków wraz z otaczającym zespołem 50 gmin położonych na terenie 8 powiatów (w tym 1 gmina miejska, 14 gmin miejsko-wiejskich oraz 35 gmin wiejskich).