Pracownicy socjalni. Od służby człowiekowi ku wypaleniu zawodowemu. Studium socjologiczne na przykładzie województwa podkarpackiego

Abstract

Niniejsza praca stanowi pewną rekonstrukcję trudności na podstawie badań przeprowadzonych wśród pracowników socjalnych. Będąc sama kiedyś pracownikiem socjalnym zastanawiałam się czy inni też doświadczają podobnych trudności co ja. Rozmowy ze współpracownikami ograniczały się najczęściej do kuluarów i nie wychodziły poza mury pokoju czy instytucji. Kiedy zamieniłam ten zawód na pracę na Uniwersytecie postanowiłam nieco wyciągnąć na światło dzienne problemy z jakimi zmagają się pracownicy socjalni. Tak narodził się pomysł na badania, które przeprowadziłam wśród pracowników socjalnych w województwie podkarpackim. Celem badań było uwypuklenie czynników prowadzących do wypalenia zawodowego. Rozbudowany kwestionariusz ankiety i wstępna analiza wyników badań doprowadziła mnie do wniosku, że właściwie pracownicy socjalni zmagają się z licznymi trudnościami, które w konsekwencji mogą generować wypalenie zawodowe. Trudności te prowadzą do deformacji zawodowej. Analiza wyników badań została skoncentrowana nie tyle na prezentacji danych ukazujących procent wypalenia zawodowego pracowników socjalnych, ale na rzeczywistych problemach, z którymi zmagają się pracownicy, które utrudniają realizację powierzonych zadań, wyczerpują ich, zniechęcają, prowadzą do licznych dylematów, do deformacji zawodowej. Książka składa się z ośmiu rozdziałów. W pierwszym rozdziale koncentruję się na pracy zawodowej, trudzie pracy, deformacji roli zawodowej i syndromach pracy, jakim jest wypalenie zawodowe. W rozdziale drugim ukazano specyfikę zawodu pracownika socjalnego, jego genezę, tj. od opiekuna społecznego do pracownika socjalnego, wymagania zawodowe oraz służebność zawodu. W rozdziale trzecim skupiłam się na prezentacji ośrodków pomocy społecznej, realizowanych zadań oraz adresatach, czyli beneficjentach tych instytucji. W kolejnym czwartym rozdziale metodologicznym zawarto problemy, hipotezy, teren i przebieg badań oraz charakterystykę badanych pracowników socjalnych. W rozdziałach od piątego do ósmego zaprezentowano wyniki badań ukazujących deformację zawodową pracowników socjalnych w czterech obszarach: pierwszy ukazuje deformacje osobowości (tj. motywy wyboru zawodu, zmiany osobowościowe związane z wykonywaniem pracy, przemiany od współczucia do wypalenia); drugi – relacje interpersonalne pomiędzy pracownikiem socjalnym a klientem; trzeci – prezentuje utrudnienia na poziomie instytucji, tj. konflikty ról związane z nadmiarem obowiązków, ograniczenia w środowisku pracy, relacje z przełożonymi i współpracownikami; czwarty – dotyczy trudności w wymiarze makrostrukturalnym, tj. współpracę z innymi instytucjami oraz regulacje prawne. Mam nadzieję, że prezentowana praca pomoże zrozumieć trudności, z jakimi zmagają się pracownicy socjalni po to, aby tam, gdzie tylko to możliwe wyeliminować bądź zminimalizować piętrzące się problemy. Ta książka jest o pracownikach socjalnych i dla pracowników socjalnych, ale także dla tych, którzy zatroskani są o poprawę tej grupy zawodowej, dla tych, którzy czynią wiele starań w kierunku profesjonalizacji zawodu, jak i tych, którzy kształcą studentów na kierunku praca socjalna.