Emocja jako odpowiedź na wartość. Psychologiczne aspekty teorii emocji Jeana Paula Sartre'a

Abstract

Emocja jest psychologiczną realnością, bezpośrednio przeżywaną przez człowieka. To niezapośredniczenie emocji w procesie przeżywania stanowi rys charakterystyczny jej fenomenu i odróżnia ją wyraźnie od innych fenomenów naszego życia psychicznego. Jeśli tylko doświadczamy jakiejś emocji, to niemożliwe jest kwestionowanie jej istnienia. Najważniejsze cele niniejszej książki sprowadzają się więc do charakterystyki pojęcia emocji, przedstawienia natury emocji w ujęciu J.P. Sartre’a, określenia miejsca fenomenologicznego ujęcia emocji przez J.P. Sartre’a pośród wybranych, psychologicznych teorii emocji i do pokazania możliwych kierunków jej zastosowania. Praca ma charakter metateoretyczny i systematyczny, składa się z trzech części: Część pierwsza poświęcona jest analizie pojęcia emocja, ze szczególnym uwzględnieniem etymologicznych związków łączących to pojęcie z terminami: afekt, uczucie i nastrój. Omawiane są znaczenia przypisywane pojęciu emocja, jakie występują w języku psychologicznym. Analiza znaczeń pojęcia emocji wydaje się być konieczna ze względu na to, że pojęcie emocji nie jest specyficzne dla żadnej z nauki – niewykluczone, że badacze pracujący w ramach różnych dyscyplin, również psychologii, zapożyczają niektóre jego treści z języka codziennego. Część druga stanowi prezentację fenomenologicznej teorii emocji J.P. Sartre’a. Podstawą tej prezentacji są rekonstrukcja i analiza jego teorii emocji. Ze szczególną starannością postaramy się przedstawić poglądy J.P. Sartre’a na różnice i podobieństwa pomiędzy psychologią jako nauką pozytywną a fenomenologią oraz to, czym jest dla niego psychologia fenomenologiczna (rozdział 3). Ponadto część ta dostarcza materiału niezbędnego do analizy emocji w ujęciu psychologii fenomenologicznej, charakteryzuje specyficzność fenomenologicznej koncepcji świadomości i jej relacji do świata. Rozdział Emocje jako strukturalny składnik psychiki uzasadnia sensowność porównywania jej z wybranymi, psychologicznymi teoriami emocji zawartymi w części trzeciej. W trzeciej części, obok prezentacji psychologicznych teorii emocji i ich zestawienia z fenomenologiczną teorią J.P. Sartre’a, zostanie przedstawiony możliwy kierunek jej rozwinięcia oraz możliwość jej zastosowania w szeroko rozumianej psychoterapii. Każda bowiem teoria, a szczególnie teoria psychologiczna, służy temu, aby ją empirycznie weryfikować i praktycznie stosować w życiu.