Skąd przyszliśmy? Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy? Wokół badań nad genealogią

Abstract

Genealogia – jedna z głównych nauk pomocniczych historii – już od dawna uznawana jest za swoisty fenomen w badaniach nad człowiekiem i jego historią. Coraz częściej zajmują się nią nie tylko naukowcy, ale przede wszystkim amatorzy łaknący wiedzy na temat własnych korzeni, dziejów rodziny i informacji o przodkach. W dobie informacji cyfrowej i łatwego dostępu do archiwaliów genealogią może zajmować się praktycznie każdy, choć wymaga to przyswojenia pewnych umiejętności, typowych zwłaszcza dla historyków. Na Zachodzie, w krajach anglosaskich genealogię traktuje się jako osobną dyscyplinę naukową, poświęcając jej kursy i seminaria na uczelniach wyższych. Asumptem do wzrostu zainteresowania tym zjawiskiem jest „moda” na poszukiwanie własnych korzeni i tożsamości. Wyraża się ona poprzez budowę drzew genealogicznych i rekonstrukcję rodzinnej historii, która od jakiegoś czasu zdobywa licznych sympatyków w Polsce. Ową popularność można zauważyć dzięki stale rosnącej liczbie towarzystw czy stowarzyszeń, jak również firm wykonujących kwerendy archiwalne oraz biblioteczne w celach genealogicznych. Pokłosiem rekonstrukcji obrazu rodzinnej przeszłości są także liczne bazy danych gromadzące wyniki prac digitalizacyjnych zarówno materiałów metrykalnych, jak i pozametrykalnych, które służą nie tylko kolejnym pokoleniom badaczy własnych korzeni, ale również demografom historycznym, regionalistom i innym historykom. Oddajemy do rąk Czytelnika zbiór 20 artykułów opracowanych zarówno przez młodych adeptów nauki, jak i doświadczonych badaczy oraz zawodowych genealogów, pracowników instytucji państwowych i kościelnych, firm genealogicznych oraz członków stowarzyszeń – historyków, archiwistów, demografów, antropologów, kulturoznawców, prawników, brokerów informacji itd. Zamieszczone w monografii teksty mają różnorodną tematykę i obejmują szerokie ramy chronologiczne. Redaktorzy tomu nie zdecydowali się na typowy podział książki na rozdziały, jednak uszeregowanie poszczególnych artykułów nie pozostawili przypadkowi. Publikację otwiera sześć tekstów poświęconych zasobom i zbiorom instytucji państwowych, kościelnych, miejskich, kultury oraz polskiej instytucji posiadającej siedzibę poza granicami kraju. Następna część monografii dotyczy dokumentacji, w której można odnaleźć informacje genealogiczne. W kolejnych artykułach omówiono bazę źródłową dla badaczy poszukujących informacji genealogicznych o osobach wyznania mojżeszowego i ewangelickiego, a także o polskich emigrantach pozostałych poza granicami państwa na skutek II wojny światowej i narzuconego w jej następstwie ładu pojałtańskiego. Jednym z głównych założeń niniejszej publikacji było świeże spojrzenie na rozwój genealogii zarówno tej naukowej, jak i komercyjnej. To próba nowego ujęcia metodologicznego genealogii, która dzięki nowoczesnym narzędziom badań wykracza poza ramy stworzone dla niej jako nauki pomocniczej historii w XIX w. Ponadto celem było przedstawienie osiągnięć z dziedziny demografii historycznej i informatyki, niezwykle przydatnych w poszukiwaniach informacji genealogicznej, oraz omówienie niebezpieczeństw płynących z przepisów prawa czy błędów wynikających z powielania źródeł.