W stronę wielokulturowości. Głos Roberta Arlta w argentyńskim dyskursie tożsamościowym

Abstract

Przybliżenie historii migracji do Argentyny ze szczególnym zwróceniem uwagi na skalę i konsekwencje natury społeczno-politycznej ruchów migracyjnych w drugiej połowie XIX wieku i pierwszych dekadach XX wieku pozwoliło na stworzenie tła niezbędnego do prześledzenia dyskusji dotyczącej kształtowania tożsamości narodowej, toczonej w gronie elit od początku istnienia państwowości argentyńskiej. Argumentem wspólnym, podnoszonym przez intelektualistów i polityków niezależenie od epoki, były próby zdefiniowania tożsamości w odniesieniu do innego. W związku z koniecznością rozwinięcia kontekstu kulturowego pracę podzielono na dwie części: historyczną, o charakterze opisowym (rozdziały pierwszy i drugi) i analityczną (rozdziały trzeci, czwarty, piąty i szósty). W pierwszym rozdziale przybliżono historię migracji do Argentyny, fenomen i skalę tego zjawiska oraz opisano pozycję społeczną imigrantów w czasach Roberta Arlta. Aby pokazać, w jaki sposób byli postrzegani na przestrzeni lat przez elity rządzące, wymieniono kolejne ustawy migracyjne oraz wyjaśniono stanowisko intelektualistów wobec imigrantów, które ulegało radykalnym zmianom wraz ze wzrostem liczby przybywających. Szczególną uwagę poświęcono setnej rocznicy ustanowienia państwowości w Argentynie, która była okazją do rozrachunku z przeszłością i zastanowienia się nad pożądaną drogą rozwoju społeczeństwa oraz kształtowania się tożsamości narodowej w kolejnych latach. Kontekst historyczny jest niezbędny do zrozumienia, kim był Roberto Arlt, który wywodząc się z rodziny imigrantów i wychowując w środowisku nowo przybyłych, swoją historią wpisywał się w stereotyp innego. Status społeczny Arltów oraz droga, jaką przebył Roberto, aby stać się pisarzem, nie pozostały bez wpływu na charakter jego twórczości. Z tego powodu w drugim rozdziale przybliżono postać Roberta Arlta, pokazano analogie między życiem autora i opowiadanymi historiami. W kolejnych rozdziałach autorka przechodzi do analizy strategii pokazywania inności. Analizę rozpoczęto od prześledzenia strategii narracyjnych, które posłużyły autorowi do eksponowania inności przy budowaniu elementów świata przedstawionego. Z uwagi na rolę, jaką odgrywa perspektywa przy interpretacji utworów Arlta, podczas analizy tekstów skupiono się na zagadnieniu perspektywy narracyjnej. Następnie skupiono się na analizie świata przedstawionego. W pierwszej kolejności prześledzono strategie pokazywania inności, jakie stosował Arlt przy tworzeniu postaci. Przybliżono sposób, w jaki próbował zdefiniować tożsamość mieszkańca miasta. Inność postaci przejawia się w różnorodności kulturowej i etnicznej, ale również w sferze psychologicznej. Opisując porteños (mieszkańców Buenos Aires), pisarz zwraca uwagę na nowy rodzaj odmienności, będący skutkiem życia w wielokulturowym mieście, czyli wyobcowanie człowieka, które w skrajnych przypadkach może prowadzić do szaleństwa, a nawet śmierci. Analizie poddano również strategie pokazywania inności w odniesieniu do przestrzeni, w której rozgrywa się akcja utworów. Starano się zobrazować kategorie, w jakich Arlt postrzegał przestrzeń miasta, które w jego twórczości symbolizuje społeczeństwo argentyńskie. W ostatniej części nawiązano do historycznej debaty dotyczącej przyszłości i kształtu języka narodowego w Argentynie. Przywołany konflikt służy jako tło do zaprezentowania stanowiska Roberta Arlta dotyczącego kwestii języka argentyńskiego i pokazania, w jaki sposób pisarz wprowadził do literatury inny język – język ulicy.