Wielki Głód w Irlandii 1845-1852 w świetle prasy angielskiej

Abstract

W latach czterdziestych XIX wieku Irlandię zaatakowała zaraza ziemniaczana, co doprowadziło do długiego okresu głodu. W rezultacie zmarło około miliona Irlandczyków, a około półtora miliona wyemigrowało. Doświadczenie to bezpowrotnie zmieniło irlandzkie społeczeństwo i położyło się cieniem na stosunkach angielsko-irlandzkich. Do tej ogromnej klęski doszło bowiem, kiedy Zielona Wyspa była integralną częścią Zjednoczonego Królestwa, potężnego i bogatego imperium. Gdy w 1851 roku w londyńskim Hyde Parku odbywała się Wielka Wystawa Światowa, w Irlandii jeszcze wielu ludzi umierało w przytułkach. Niniejsza książka ma na celu przedstawienie, w jaki sposób trzy główne tytuły angielskiej prasy: „The Times” („Times”), „The Illustrated London News” („ILN”) i „Punch”, kreowały obraz Irlandii i jej mieszkańców w okresie, który tak niechlubnie zapisał się na kartach historii Wysp Brytyjskich. Publikacja ta pozwoli uzupełnić dotychczasowe badania i rzucić światło na powody, które doprowadziły do takiej katastrofy w połowie XIX wieku, w erze silnika parowego i prężnie rozwijającej się gospodarczo Anglii. Pomoże także zrozumieć, jak prasa i opinia publiczna postrzegały cierpienia mieszkańców Irlandii oraz przybliży atmosferę, w jakiej w Anglii podejmowano decyzje dotyczące sytuacji w Irlandii. Niniejsza książka skupia się na obrazie Irlandii i Irlandczyków kreowanym na łamach „Timesa”, „ILN”, i „Puncha”, które były najważniejszymi tytułami angielskiej prasy w tamtym okresie. Jak pisze Gray, który stał się jednym z najbardziej płodnych i znanych badaczy Wielkiego Głodu: „Siła tych trzech gazet wziętych razem była znacząca – uzupełniały się nawzajem poprzez skupianie się na innych aspektach upodobań klasy średniej”. Podstawę źródłową niniejszej książki stanowią dziennik i dwa tygodniki, które jednocześnie były czołowymi przedstawicielami prasy brytyjskiej. Można tutaj stosować dwa terminy: prasa angielska lub prasa brytyjska, jednak bardziej adekwatne jest nazywanie ich prasą angielską, ponieważ były one wydawane w Londynie, Kolejną grupę źródeł, uzupełniającą materiały prasowe, stanowią pamiętniki podróżników, którzy odwiedzili Irlandię w pierwszej połowie XIX wieku. Monografia obejmuje okres Wielkiego Głodu Irlandzkiego, czyli lata 1845–1852. Należy zaznaczyć, że historycy nie są jednomyślni co do ram czasowych Wielkiego Głodu w Irlandii. Lata 1845–1852 podaje Ciarán Ó Murchadha, Kinealy, Kissane i jedna z pierwszych profesjonalnych historii Wielkiego Głodu The Great Famine: Studies in Irish History 1845–54. Jako datę końcową rok 1850 obierają Ó Gráda, Gray, Daly czy Mokyr. Historię Wielkiego Głodu na roku 1851, kiedy opublikowano spis ludności, kończy z kolei John Percival. Wraz z wizytą Królowej Wiktorii w Irlandii w 1849 roku swoją książkę kończy Woodham-Smith podobnie jak Foster, który zamyka okres głodu na tym samym roku. Jeszcze wcześniej, bo na roku 1847, kończy pierwszą historię Wielkiego Głodu O’Rourke. Co więcej w historiografii Wielkiego Głodu Irlandzkiego można wyróżnić trzy różne sposoby patrzenia na ten okres dziejów Zielonej Wyspy: nacjonalistyczny, rewizjonistyczny i post-rewizjonistyczny. W związku z istnieniem różnych szkół pojawiają się rozbieżne interpretacje Wielkiego Głodu, na przykład co do liczby zmarłych oraz odpowiedzialności za tę tragedię – historycy nacjonalistyczni z reguły winią za Wielki Głód rząd brytyjski i Anglię, rewizjoniści z kolei starają się „wybielić” ministrów Zjednoczonego Królestwa, a badacze post- rewizjonistyczni reprezentują postawę umiarkowaną.