W poszukiwaniu equilibrium. Równowaga strategiczna i polityka bezpieczeństwa USA w latach 1945-2015

Abstract

Niniejsza praca dotyczy polityki bezpieczeństwa USA ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia broni nuklearniej i obrony przeciwrakietowej po II wojnie światowej. Celem poszukiwań badawczych autora było zobrazowanie ewolucji strategicznych założeń polityki bezpieczeństwa USA w dobie rywalizacji dwubiegunowej i w erze pozimnowojennej. Podjęte w ramach niniejszej pracy studia badawcze przyniosły w rezultacie opis i analizę kierunków polityki bezpieczeństwa międzynarodowego Stanów Zjednoczonych Ameryki od czasu amerykańskiego monopolu nuklearnego poprzez dekady wyrównania sił arsenałów strategicznych i względnego equilibrium do wystąpienia globalnej przewagi USA po załamaniu bloku wschodniego na przełomie lat 80. i 90. XX wieku. Zamrożona rywalizacja nuklearna dwu zimnowojennych supermocarstw była odnawiana w XXI wieku przez remilitaryzację polityki rosyjskiej i wzrost Chin do rangi potęgi światowej. Niniejsza praca opiera się na wyliczonych poniżej politologicznych tezach dotyczących równowagi strategicznej w latach zimnej wojny i po jej zakończeniu. Służą one do analizy zmian polityki bezpieczeństwa USA powiązanych z modyfikacjami pozycji i znaczenia arsenału atomowego, systemem kontroli zbrojeń oraz parytetem sił konwencjonalnych Stanów Zjednoczonych i ich sojuszników w odniesieniu do głównych zagrożeń międzynarodowych. Praca jest złożona z dziewięciu rozdziałów poprzedzonych wprowadzającym omówieniem pojęcia równowagi strategicznej, podstaw teorii gier i jej zastosowań dla zimnowojennego rachunku posunięć militarnych wykorzystujących arsenał strategiczny. Rozdziały od drugiego do ósmego opisują w porządku chronologicznym początki i przyczyny zbrojeń nuklearnych, a także znaczenie broni atomowej w polityce bezpieczeństwa USA, modyfikacje założeń obronnych (wobec ZSRR) w odniesieniu do zmian równowagi sił związanych z rozbudową arsenału nuklearnego, proces kontroli i redukcji zbrojeń ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju wojsk strategicznych oraz obrony przeciwrakietowej. Rozdział drugi poświęcony został pierwszemu okresowi ery nuklearnej - od prac badawczych poprzedzających odkrycie wojskowych zastosowań atomu poprzez realizację i zakończenie Projektu Manhattan. W rozdziale trzecim prześledzono doktryny obronne USA od zakończenia II wojny światowej do kryzysu kubańskiego, w tym doktrynę zmasowanego odwetu i elastycznego reagowania oraz próby stworzenia pierwszego amerykańskiego systemu obrony przeciwrakietowej Sentinel. Rozdział czwarty koncentruje się na podłożu i przebiegu procesu negocjacji między dwoma supermocarstwami, prowadzących do porozumień o kontroli zbrojeń (SALT i ABM roku 1972 oraz umowy z Władywostoku z 1974 roku). W ramach piątego rozdziału opisano ostatnie lata détente oraz proces odchodzenia od niej i wznowienia rywalizacji USA-ZSRR podczas kadencji Jimmy ego Cartera. W szóstym rozdziale znalazła się analiza amerykańskiej polityki rywalizacji z ZSRR prowadzonej przez administrację Ronalda Reagana, z uwzględnieniem intensyfikacji nakładów zbrojeniowych, w tym strategicznych, w latach 1981-1989. Rozdział siódmy opisuje genezę oraz realizację Inicjatywy Obrony Strategicznej (Strategie Defense Initiative, SDI) prezydenta Reagana, będącej próbą stworzenia kompletnej obrony przeciwrakietowej w ramach ograniczeń traktatu ABM. W rozdziale ósmym przedstawione zostały zmiany amerykańskiej polityki bezpieczeństwa związane z zakończeniem rywalizacji z ZSRR oraz nową, regionalną perspektywą identyfikowania zagrożeń międzynarodowych. Rozdział dziewiąty zawiera podsumowanie zmian geopolitycznego położenia USA po II wojnie światowej z uwzględnieniem koncepcji Pax Americana oraz rywalizacji na poziomie regionalnym, widocznej na przykładzie relacji amerykańsko- -rosyjskich, ścierania się interesów Waszyngtonu i Pekinu oraz zagrożeń związanych z radykalnym islamizmem.