Powszechna edukacja architektoniczna. Doświadczenia polskie i kształcenie incydentalne

Abstract

Niniejsza publikacja jest kontynuacją i zarazem rozwinięciem wcześniejszego opracowania pt. „Powszechna edukacja architektoniczna. Ewolucja idei i doświadczenia zagraniczne” (Wantuch-Matla, Martyka, 2020), w którym zaprezentowano historię rozwoju edukacji architektonicznej na przykładzie kilkunastu państw europejskich. Co istotne, szczegółowo tam opisane cele, zakresy i założenia oraz cały aparat badawczy i pojęciowy stały się również podstawą dla prac badawczych i ich rezultatów przedstawionych w niniejszej monografii. Pierwszy rozdział książki został poświęcony tematowi edukacji architektonicznej w Polsce – od jej początków po współczesność. Badaniami objęto polskie inicjatywy i działania podejmowane po przełomowym 1989 roku. Był to nie tylko czas transformacji ustrojowej w Polsce, ale też rok, w którym zorganizowano jedne z pierwszych warsztatów projektowych dla dzieci pt. „Dom w mieście”. Zostały one przygotowane w ramach III Międzynarodowego Biennale Architektury w Krakowie przez Annę Palej i Grażynę Schneider-Skalską z Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej, przy wsparciu General Education Group działającej w strukturach Royal Institute of British Architects (RIBA). W drugim rozdziale zaprezentowano zróżnicowane formy edukacji architektonicznej, zwanej incydentalną, niezwiązane z systemem edukacyjnym i skierowane do osób w różnym wieku, w wielu przypadkach odbywające się w ramach włączania mieszkańców miast w procesy partycypacji społecznej. Zarysowane tło historyczne, przedstawienie polskiej sytuacji w kontekście zagranicznych przykładów opisanych we wspomnianej już książce pt. „Powszechna edukacja architektoniczna. Ewolucja idei i doświadczenia zagraniczne”, a ponadto rozwinięcie wątku nieformalnych działań edukacyjnych miały na celu nakreślenie szerszego obrazu obecnej kondycji kształcenia architektonicznego w naszym kraju. Chodziło także o to, by na obecną sytuację edukacji architektonicznej w Polsce spojrzeć nie jak na rodzaj stop-klatki, uchwyconej tu i teraz, ale jak na proces, który postępuje z różną dynamiką – raz szybciej, raz wolniej, a którego wzloty i upadki warto zauważyć i skojarzyć z innymi, zupełnie niearchitektonicznymi czynnikami. Ostatni rozdział książki stanowi próbę podsumowania zgromadzonej wiedzy, a także diagnozy bieżącej sytuacji oraz identyfikacji zarówno głównych, aktualnych wyzwań powszechnej edukacji architektonicznej w Polsce, jak i potencjalnych barier, które mogą wpływać na hamowanie jej dalszego rozwoju. Uzupełnieniem opracowania są aneks, w którym zawarto kwestionariusze z badań eksploracyjnych, bibliografia wraz ze stronami internetowymi, a także spis ilustracji i tabel.