Prasa w warsztacie badawczym historyka

Abstract

Prasa bez wątpienia stanowi jedno z najwartościowszych źródeł wykorzystywanych w warsztacie badawczym historyka. Dla wielu reprezentantów środowisk historycznych pozostaje ona kluczowym skarbcem wiedzy o minionych czasach i ludziach. Nawet dla naukowców opierających swoje badania na nierzadko unikatowych źródłach archiwalnych tytuły prasowe stanowią cenne uzupełnienie już zdobytych informacji. O wyjątkowości prasy decyduje także fakt jej masowości i ogólnej dostępności. W tym ostatnim przypadku w sukurs współczesnym historykom przychodzi najnowsza technika. Poprzez jej zastosowanie można uzyskać natychmiastowy dostęp do cyfrowej wersji czasopism, nierzadko sięgających swoją metryką do XVIII wieku. Korzystanie w badaniach historycznych z prasy niesie za sobą jednak duże ryzyko popełnienia błędów warsztatowych. Artykuły opublikowane na łamach niniejszego wydawnictwa mają na celu nie tylko zaprezentowanie zapomnianych nierzadko tytułów prasowych, ale przede wszystkim uświadomienie niebezpieczeństw czyhających właśnie przy operowaniu prasą jako źródłem wiedzy o przeszłości. Zastosowany w publikacji układ artykułów ma charakter chronologiczny, gdyż ta forma okazała się w tym wypadku najbardziej czytelna, zwłaszcza że wydawnictwo adresowane jest w dużej części do młodych adeptów nauk humanistycznych. Wśród autorów odwołujących się do najstarszych form pism, czyli osiemnastowiecznych gazet rękopiśmiennych, jest Agnieszka Słaby, która w swoim artykule przybliżyła społeczeństwo epoki saskiej w świetle gazet redagowanych dla kasztelanowej krakowskiej Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej. Kolejny tekst, autorstwa Kamili Follprecht, wprowadza nas już w wiek XIX, a więc w czasy dynamicznego rozwoju ruchu prasowego. Dwa następne artykuły dotykają problematyki miast galicyjskich. W pierwszym, Prasa w warsztacie badacza historii miast, Łukasz Tomasz Sroka starał się w sposób komplementarny i historiozoficzny odpowiedzieć na istotne pytanie: czy prasę możemy traktować jako zwierciadło życia miejskiego? Spod pióra Konrada Meusa wyszedł tekst poświęcony znaczeniu prasy w badaniach miast galicyjskich doby autonomicznej. W koncepcję dwóch ostatnich artykułów wpisała się niejako Katarzyna Śleziak, która zaprezentowała studium przypadku prasy galicyjskiej na przykładzie „Przewodnika Powiatu Żywieckiego”. Prasa przynosi bogaty materiał badawczy dla poznania życia religijnego Niemców wyznania ewangelickiego zamieszkujących w początkach XX wieku Galicję oraz Bukowinę, czego dowiodła Isabel Röskau-Rydel w artykule Powstanie „Evangelisches Gemeindeblatt für Galizien und die Bukowina” (Ewangelickie Gazety Gminnej dla Galicji i Bukowiny) i jej znaczenie. Tematykę lat międzywojnia reprezentują cztery teksty: Iwony Kawalli, Piotra Trojańskiego, Mariusza W. Majewskiego oraz Aleksandry Bednarowskiej. Pierwsza podjęła się opisania specyfiki krakowskiego handlu w świetle dwóch, wówczas reprezentatywnych, tytułów prasowych: „Kupca Polskiego” i „Przeglądu Kupieckiego”. „Rękodzieło i Przemysł” to inne sprofilowane czasopismo wydawane w Krakowie od 1923 roku. Jego omówienia i scharakteryzowania podjął się Piotr Trojański, a Mariusz W. Majewski w artykule Elity II Rzeczypospolitej w ikonografii Ilustrowanego Kuryera Tygodniowego „Światowid” przedstawił kulisy działalności redakcji jednego z tytułów wydawanych przez koncern Ilustrowanego Kuriera Codziennego. Ciekawe spojrzenie na prasę, jako źródło historyczne i antropologiczne zarazem, prezentuje tekst Aleksandry Bednarowskiej, przedstawiający pełen dramatyzmu Świat kobiet w świetle prasy żydowskiej w Niemczech w latach 1933–1938. Zmiana procesu myślenia, czyli „pranie mózgu” na przykładzie „Gazety Krakowskiej” 1949–1956 to tytuł ostatniego zamieszczonego w niniejszym tomie tekstu. Agnieszka Chłosta-Sikorska przybliżyła w nim specyfikę i rolę propagandy państwowej obecnej na łamach jednej z najpopularniejszych krakowskich gazet okresu powojennego.