Dwujęzyczność migowo-pisana dzieci głuchych. Komunikacja i procesy poznawcze

Abstract

Dotychczasowe analizy naukowe (m.in. Filipczak, 2014; Rutkowski, Łozińska, 2011a, b) wskazują, że język migowy jest pełnowartościowym, naturalnym językiem wykorzystywanym do komunikacji w środowisku osób G/głuchych. Współcześnie w Polsce prowadzone są badania językoznawcze (m.in. Świdziński, Gałkowski, 2003), psycholingwistyczne (m.in. Tondos i in., 2015) oraz neurolingwistyczne (m.in. Jednoróg i in., 2015) nad językiem migowym, które pozwalają na coraz pełniejszy opis tego sposobu porozumiewania się. W niniejszej książce postanowiono spojrzeć przez pryzmat dwujęzyczności na dwa aspekty funkcjonowania dzieci głuchych, czyli na komunikację i procesy poznawcze. Oba te obszary są interesujące zarówno z punktu widzenia naukowca zajmującego się głuchotą, jak i z perspektywy praktyka (np. nauczyciela, psychologa, wychowawcy) pracującego z osobami z ubytkiem słuchu. Wybrano je jednak przede wszystkim ze względów pedagogicznych. Lepsze zrozumienie specyfiki mechanizmów porozumiewania się i myślenia powinno być fundamentem edukacji dzieci głuchych. Niech te rozważania będą jednym z pierwszych kroków skierowanych w stronę edukacji dwujęzycznej dzieci głuchych. W niniejszej książce zaprezentowano głównie informacje dotyczące zagranicznych języków migowych, jednakże starano się również opisywać doniesienia z badań nad polskim językiem migowym (PJM). Książka składa się z trzech rozdziałów. W pierwszym omówiono zagadnienie głuchoty w kontekście dwujęzyczności. W drugim przedstawiono dwujęzyczną komunikację dzieci głuchych: proces nabywania języka migowego w G/głuchych rodzinach oraz nabywanie umiejętności czytania. Wybrane zagadnienia są podstawowe przy rozważaniach nad dwujęzycznością migowo-pisaną, choć z pewnością nie wyczerpują obszernego tematu bilingwizmu osób G/głuchych. W rozdziale trzecim zajęto się myśleniem osób G/głuchych w kontekście dwujęzyczności: poziomem inteligencji oraz wyższymi procesami poznawczymi, czyli funkcjami zarządzającymi. Na zakończenie przedstawiono rozważania dotyczące związku pomiędzy językiem i procesami poznawczymi, które umieszczono w kontekście dwujęzyczności osób głuchych. Odwołano się między innymi do idei dwujęzyczności dzieci głuchych zaproponowanej przez Wygotskiego (1983, za: Zaitseva, Pursglove, Gregory, 1999), wielkiego psychologa rozwojowego, który wspierał bilingwizm w surdopedagogice. Wygotski (1983, za: Zaitseva, Pursglove, Gregory, 1999, s. 10) uważał, że dwujęzyczność migowo-pisana jest „nieuniknioną i wysoce produktywną ścieżką rozwoju języka i edukacji” dzieci głuchych.

The book is a synthesis of the state of knowledge on the communication and thinking processes of D/deaf children and a (re)interpretation of this knowledge in the context of acquiring language skills, including sign language. The two analysed spheres of functioning: cognitive and communicative have been selected based on their important role in education and integration of deaf children. The work takes on a perspective of sign-writing bilingualism, which includes the language of the D/deaf people minority, which is sign language, and the language of the hearing majority, which is writing. Both ways of transmitting and receiving information can be fully accessible to D/deaf people. The selected approach is a sign of respect for the otherness of D/deaf people, but at the same time it points out to a need for social integration with the hearing society through writing. Sign-writing bilingualism is based on an idea of delving D/deaf people into the world and culture of D/deaf people and hearing people. The aim of bilingual education of deaf children is to prepare the student to functioning to a satisfactory degree in the group of culturallanguage minority of D/deaf people and in the environment of hearing people. The book comprises three chapters. The first one presents the issues of deafness and bilingualism. The second describes the current knowledge on the development of communication of the deaf children in the area of sign language activisation and acquiring the ability to read. The last chapter describes the issue of cognitive functioning of deaf children in a bilingual approach (topics: intelligence level and managing functions). The final part of the book includes thoughts on the connection between language and cognitive functions with special consideration for the bilingualism of D/deaf people.