Artysta w fabryce. Dwa oblicza mecenatu przemysłowego w PRL

Abstract

Książka jest owocem badań nad różnymi przejawami życia artystycznego w okresie PRL, dotyka też zagadnień okresu przedwojennego oraz wprowadza w obszar współczesnych praktyk artystycznych. Autorka rekonstruuje i analizuje wybrane wydarzenia artystyczne z uwzględnieniem uwarunkowań społeczno-politycznych. Bohaterami czyni artystę i przemysł (tytułową FABRYKĘ), ukazując zasady wdrażania i efekty lansowanej przez komunistyczne władze idei „sojuszu” międzyśrodowiskowego. Niedostatki i błędy mecenatu państwowego, brak rynku prywatnego, trudna sytuacja materialna artystów, szczególnie tych uprawiających tradycyjne dyscypliny, oraz szukanie płaszczyzny do dialogu artysty ze społeczeństwem po fali wygasających działań grupowych w latach 50. XX wieku – to podstawowe przyczyny szukania alternatywnych form mecenatu. Podtytuł książki sugeruje, że powołane przez partię i władze centralne zjawisko społecznego mecenatu przemysłowego stanowiło źródło bezpośrednich korzyści dla środowiska plastyków (akcja plenerowa przy zakładach przemysłowych); równocześnie jednak stawiało przed nim zobowiązania wobec mecenasów, m.in. realizowanie misji upowszechniania kultury w środowisku robotniczym. Autorka pracuje nad kolejnym tomem: ARTYSTA w fabryce, dotyczącym zjawisk artystycznych w Polsce po 1989 roku. Odmienny zapis tytułu, akcentujący rolę twórcy, będzie wskazywał, że przemysł (jego infrastruktura, obiekty i ludzie z nim związani) po okresie przemian ustrojowych i gospodarczych może stanowić ważną przestrzeń działań artystycznych i prowokować twórców do podejmowania aktualnych tematów, jednak nie wywierając już, co było właściwe dla PRL, presji na środowisko plastyków.

The book refers to selected phenomena of artistic life in the epoch indicated in the title, but also touches on the issues of the previous period and introduces the reader to the field of contemporary artistic practices. The author has set herself the task of reconstructing and analysing selected artistic events, taking into account socio-political conditions in which the protagonist – the artist, a representative of fine arts, and the supporting character – the industry appear, as well as showing the principles of implementation and the effects of the idea of an “alliance” of the different communities promoted by the communist authorities. A confirmation of the legitimacy of this problem is the fact that so far only a few of the artistic events discussed in this dissertation have been the subject of research. There has not been enough focus on industrial patronage in communist Poland, the same goes for the mission of disseminating culture. Naturally, culture experts entered this field in parallel to their practices, but these studies were based on falsified statistics, emphasising the merits of the socialist state without moderation. Therefore, this book first of all presents the state of research on outdoor events, because historians of art from various environments were interested in this phenomenon already at the moment of its occurrence. However, only a few selected actions and spectacular events were the subject of in-depth reflection, others were merely mentioned. (Subchapter II/3: Outdoor actions and symposia in communist Poland – towards the state of research).