Separating the inseparable: acceptability of violations of strict adjacency in English

Abstract

W języku angielskim bardzo silny jest związek składniowy pomiędzy czasownikiem a jego dopełnieniem. W gramatyce transformacyjno-generatywnej związek ten reguluje zasada „strict adjacency”, czyli „bezpośredniego sąsiedztwa”. Reguła ta wyklucza stworzenie w języku angielskim zdań, w których pomiędzy czasownikiem a jego dopełnieniem pojawia się okolicznik. Jednak w sytuacji, gdy wyrażenie okolicznikowe jest krótkie, a dopełnienie czasownika bardzo długie lub złożone (czyli „ciężkie”), stosuje się inną zasadę, a mianowicie zasadę „end-weight”, czyli dosłownie „wagi końcowej”. Nakazuje ona umieszczać długie lub składniowo złożone elementy zdania na końcu, po elementach krótszych i konstrukcyjnie „lżejszych”. Powstaje pytanie, jak długi/złożony musi być element uzupełniający czasownik, aby można było w j. angielskim zastosować regułę „end-weight” wbrew nakazom reguły „strict adjacency”? Innymi słowy, jakie warunki składniowe, semantyczne, czy może pragmatyczne muszą zostać spełnione, aby produkt złamania zasady „strict adjacency” był akceptowalny? Na pytanie to warto szukać odpowiedzi ze względu na nauczanie angielskiego wśród Polaków: w języku polskim, reguła „strict adjacency” nie znajduje zastosowania, gdyż szyk wyrazów jest dużo swobodniejszy niż w języku angielskim. Różnica ta sprawia, że Polacy mają tendencję do rozdzielania czasownika i jego dopełnienia w j. angielskim, ponieważ jest to dopuszczalne w ich języku ojczystym. W niniejszej pracy omówiono zasady działania reguł „strict adjacency” i „end-weight” w języku angielskim, przytoczono przykłady użycia obu tych reguł przez rodzimych użytkowników j. angielskiego, a w szczególności przeanalizowano warunki, w jakich reguła „bezpośredniego sąsiedztwa” została złamana pod wpływem reguły „wagi końcowej”.