Militaryzacja przestrzeni kosmicznej w ujęciu bezpieczeństwa międzynarodowego

Abstract

Militaryzacja przestrzeni kosmicznej to zjawisko znane od ponad sześciu dekad. Podczas zimnej wojny było ono przede wszystkim elementem rywalizacji supermocarstw. Nawet jeśli militarne relacje na linii USA–ZSRR koncentrowały się na zagadnieniach związanych z bronią nuklearną, rola systemów kosmicznych była kluczowa w ramach układu bipolarnego. Płaszczyzną, na której problematyka broni nuklearnej pokrywała się z militaryzacją kosmosu, stało się bowiem nie tylko techniczne pokrewieństwo kosmicznych systemów nośnych oraz nośników głowic nuklearnych. Przede wszystkim infrastruktura kosmiczna w bezpośredni sposób wpływała zarówno na możliwość utrzymania strategicznej równowagi nuklearnej pomiędzy supermocarstwami, jak i na sposób, w jaki miałaby być prowadzona wojna między nimi. Dla utrzymania „delikatnej równowagi strachu” za niezbędny uznano wgląd w działania drugiej strony, szczególnie od czasu, w którym tę równowagę wspomagały traktaty dotyczące kontroli zbrojeń. Możliwości w tym zakresie niepomiernie wzrosły dzięki rozpoznaniu satelitarnemu. Z kolei orbitalne systemy wczesnego ostrzegania miały do odegrania szczególnie istotną rolę jako pierwsza linia ostrzegania o ewentualnym ataku za pomocą rakiet balistycznych. Bardzo szybko do tego katalogu zastosowań, kluczowych z punktu widzenia militarnych relacji Waszyngton–Moskwa, doszły kolejne, w tym łączność oraz pozycjonowanie. Zasadnicze formy wykorzystania przestrzeni kosmicznej do celów militarnych zostały ustanowione już w latach 60. i mimo oczywistego postępu technicznego w dużej mierze pozostają aktualne do dziś. Przedmiotem badań jest militaryzacja kosmosu rozumiana jako wykorzystanie przestrzeni kosmicznej do celów militarnych. Militarny wymiar zastosowań kosmicznych to kwestia istotna z punktu widzenia bezpieczeństwa narodowego w wymiarze zewnętrznym. Równocześnie wpływa on na całokształt relacji w dziedzinie bezpieczeństwa pomiędzy podmiotami stosunków międzynarodowych, czyli na sferę bezpieczeństwa międzynarodowego. Zasadniczym celem pracy jest charakterystyka tendencji w zakresie militarnego wykorzystania kosmosu, a w szczególności analiza wzajemnych zależności pomiędzy dwiema kategoriami tego zjawiska, czyli tzw. militaryzacją bierną a militaryzacją czynną. Hipoteza porządkująca strukturę książki ma w pewnym stopniu charakter polemiki ze stwierdzeniem pojawiającym się w dyskusji na temat kształtu militaryzacji kosmosu, że mamy do czynienia z transformacją środowiska kosmicznego ujmowanego z perspektywy militarnej od stanu sanktuarium do stanu pola bitwy. Pierwszy z nich oznacza, że jedyną formę militaryzacji stanowi militaryzacja bierna, z kolei drugi zakłada poszerzenie tego procesu o militaryzację czynną. W celu weryfikacji tak ujętej hipotezy przyjęto strukturę pracy zakładającą jej podział na cztery rozdziały. Pierwszy z nich posłużył do nakreślenia pola badawczego. Rozdział drugi poświęcono charakterystyce uwarunkowań militaryzacji kosmosu. Pełnią one funkcję zewnętrznych – do pewnego stopnia – ram militarnej działalności kosmicznej. Rozdział trzeci jest rozdziałem historycznym – wywód przeprowadzono w układzie chronologicznym. Przedstawiono w nim ewolucję militarnego wykorzystania kosmosu, skupiając się z jednej strony na napięciu pomiędzy tą formą działalności kosmicznej a pozostałymi formami, z drugiej zaś – na poszczególnych przejawach militaryzacji kosmosu odnoszących się do kategorii militaryzacji biernej oraz militaryzacji czynnej.W rozdziale czwartym przeanalizowano obecne tendencje w zakresie militaryzacji kosmosu oraz potencjalne kierunki rozwoju tego procesu w przyszłości, odwołując się do problemów szczegółowych. Książkę wzbogacają suplementy, w których zawarto informacje stanowiące swego rodzaju dodatek faktograficzny – interesujący dla czytelnika i poszerzający tematykę, ale niewnoszący zasadniczej substancji do wyjaśniania problemów.