Edukacja dla bezpieczeństwa wobec wyzwań współczesności

Abstract

Prawo do bezpieczeństwa przysługuje wszystkim bez względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne czy społeczne, cechy genetyczne, język, religię lub przekonania, poglądy polityczne i wszelkie inne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie, sprawność/niepełnosprawność, wiek, a także orientację seksualną. W wymiarze podmiotowym bezpieczeństwo stanowi dla człowieka wartość ponadczasową, dzięki której może on przekształcać środowisko, w którym żyje. Kontrolując zagrożenia oraz ich uwarunkowania prowadzące do szkód fizycznych i psychicznych, umożliwiamy jednostce realizowanie aspiracji i zamierzeń tudzież osiąganie satysfakcji. Bezpieczeństwo jest również gwarancją stałego, zrównoważonego rozwoju społecznego i ekonomicznego, stanowi określony zasób i środek pomagający w poprawie jakości życia. Różnorodność działań podejmowanych na rzecz bezpieczeństwa zależy w dużym stopniu od naszej zdolności dostrzegania zagrożeń. Subiektywność interpretacji powoduje, że to, co dla jednych stanowi kluczowe zagrożenie, dla innych ma wartość drugorzędną. Współczesny zasób zagrożeń jest bardzo obszerny. Najczęściej uwzględnia się m.in. zagrożenia naturalne, gospodarcze, polityczne, demograficzne, kulturowe, ideologiczne, techniczne. Jeśli weźmie się pod uwagę charakter zagrożeń, działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa mogą przybrać postać defensywną lub ofensywną. W przypadku pierwszych skupiamy się wyłącznie na obronie przed napotykanymi zagrożeniami, w przypadku drugich natomiast podejmujemy czynności służące ich eliminacji. Niniejsza monografia zawiera opracowania stanowiące wynik prowadzonych badań, napisane przez przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych reprezentujących ośrodki uniwersyteckie w całym kraju i za granicą. To zróżnicowanie umożliwia ogląd prezentowanej problematyki z wielu perspektyw, stanowi także przyczynek do dyskusji na temat wyzwań współczesności i działań edukacyjnych na rzecz poprawy bezpieczeństwa. Mówiąc o wyzwaniach, mamy na myśli określone sytuacje, okoliczności i zdarzenia, które zmuszają nas do udzielenia odpowiedzi oraz podjęcia określonych działań edukacyjnych na rzecz eliminacji zagrożeń, które wpływają bezpośrednio lub pośrednio na bezpieczeństwo jednostki, społeczeństwa czy narodu. Część pierwsza pracy Edukacja a bezpieczeństwo to wszechstronny opis roli, jaką pełni edukacja dla bezpieczeństwa w przygotowaniu młodego pokolenia do funkcjonowania w dynamicznie zmieniających się warunkach życia. Autorzy poszczególnych tekstów wskazują m.in. na konieczność zdiagnozowania trudności, kłopotów, problemów i niedostatków we współczesnej szkole w zakresie bezpieczeństwa. Podkreślają, że istotne jest oparcie edukacji na podstawowych wartościach, takich jak: bezpieczeństwo, zdrowie, dobro, odpowiedzialność, prawda i wolność. Wskazują na rolę rodziny oraz edukacji w kształtowaniu poczucia bezpieczeństwa społecznego i osobistego nauczycieli i uczniów. Z uwagi na fakt, iż zagrożenia wojną i konfliktami zbrojnymi w XXI wieku nabierają nowego znaczenia, podkreślono także konieczność wzbogacenia programów edukacji dla bezpieczeństwa o dorobek polemologii i irenologii oraz wypracowania skutecznych inicjatyw pokojowych. Mając świadomość, iż bezpieczeństwo stanowi nieodłączny element praw człowieka, w części drugiej pracy Bezpieczeństwo a społeczeństwo zwrócono uwagę na rozwiązania prawne, wskazując na kwestie odpowiedzialności organów ustawodawczych i wykonawczych w tej dziedzinie, a także odpowiedzialność rodziców i instytucjonalnych opiekunów w zakresie bezpieczeństwa dziecka. W części tej znalazła się również charakterystyka współczesnych zagrożeń bezpieczeństwa, wybranych zagadnień z zakresu zarządzania bezpieczeństwem, ze szczególnym uwzględnieniem kultury bezpieczeństwa i kapitału społecznego, a także analiza praktycznych rozwiązań dotyczących poprawy bezpieczeństwa lokalnego w wybranych krajach europejskich.