Romans awanturniczo-historyczny Borysa Klimyczewa Markiz de Tomsk : analiza monograficzna

Abstract

Borys Klimyczew (1931–2013) to niezwykle interesujący pisarz syberyjski, którego twórczość jest dziś w dużej mierze nieznana i nie do końca doceniana zarówno w Rosji, jak też poza jej granicami. O ile brak informacji o tym pisarzu w Polsce związany jest przede wszystkim z faktem, że jego utwory nie są przetłumaczone na język polski, o tyle jego pozycja literacka w Rosji jest ściśle uwarunkowana miejscem, w którym mieszkał i tworzył – Syberią. Choć w dzisiejszych czasach powszechnej globalizacji odległości między poszczególnymi państwami i regionami nie wydają się mieć znaczenia, to jednak rzeczywistość pokazuje, że regionalizacja, wynikająca z różnego stopnia rozwoju gospodarczego poszczególnych obszarów, zasadniczo wpływa na poziom życia ich mieszkańców, rozwój kultury oraz jej popularyzację. Ten właśnie problem dotyczy Syberii oraz jej kultury i literatury. Jako największy region Federacji Rosyjskiej Syberia jest celem ekspedycji naukowych, coraz częstszych wypraw turystycznych, wzbudza zainteresowanie i przyciąga swoim specyficznym kolorytem, pierwotną przyrodą, skomplikowaną historią i, wydawałoby się, niczym nieograniczoną przestrzenią. Mimo to wciąż jest obszarem niezbadanym i w związku z tym mało znanym. Również regionalna literatura syberyjska pozostaje w cieniu rosyjskiej, co jednak nie oznacza, że pod względem artystycznym jest ona mniej wartościowa. Głównym celem niniejszej pracy jest analiza monograficzna romansu awanturniczo-historycznego Borysa Klimyczewa pt. Markiz de Tomsk (Маркиз де Томск). W związku z tym, że pisarz ten nie jest znany polskiej, ale również dużej części rosyjskiej publiczności literackiej, monograficzną analizę utworu tego autora poprzedzi prezentacja biografii B. Klimyczewa oraz prezentacja jego dorobku literackiego. Akcja opublikowanej w 2003 roku książki Markiz de Tomsk rozgrywa się w osiemnastowiecznej Rosji, którą autor ukazał ze znakomitą znajomością ówczesnych realiów. Utwór nie doczekał się do tej pory żadnej pracy monograficznej ani w Polsce, ani też w Rosji. Żaden z historyków literatury nie zajął się do tej pory całościową analizą romansu B. Klimyczewa. Niniejsza praca stanowi pierwszy krok w badaniach nad obszernym dorobkiem literackim tego syberyjskiego pisarza. W monografii wykorzystano metodologię badań teoretyczno- i historycznoliterackich, zmierzających do usytuowania analizowanego utworu w kontekście literackim. W rozdziale zawierającym biografię i przegląd twórczości Klimyczewa zastosowano metodę biograficzną, wychodząc z założenia o ścisłym związku postaci autora z jego dziełem. Istnieje bowiem bezpośrednia relacja między wyborem tematu a miejscem, w którym Klimyczew się urodził i tworzył. W analizie obrazu osiemnastowiecznej Rosji zastosowano metodę kulturologiczną i historyczną. Istotne było także omówienie wewnętrznej struktury utworu i wskazanie na jego wyznaczniki gatunkowe. W tej części pracy zastosowano metodę intertekstualną. Monografia rozpoczyna się od uwag wstępnych, w których zawarte są informacje o literaturze syberyjskiej, metodach badawczych i charakterze materiałów wykorzystywanych podczas pracy nad książką. Rozdział pierwszy poświęcony jest biografii B. Klimyczewa oraz przeglądowi jego twórczości. Nikt wcześniej nie opracował w tak szerokim zakresie życiorysu pisarza ani nie omówił całościowo obszernego dorobku poetyckiego Klimyczewa. W rozdziale drugim zasadniczy akcent został położony na teoretycznoliteracką analizę utworu z punktu widzenia jego przynależności genologicznej. Rozdział trzeci zawiera omówienie problematyki związanej z ramą literacką romansu i jego strukturą kompozycyjną. Analizie poddane zostały zagadnienia teoretyczne oraz poszczególne cząstki delimitacyjne (tytuł, podtytuł, wstęp, tytuły rozdziałów, przypisy, epilog). Rozdział czwarty poświęcony jest obrazowi literackiemu osiemnastowiecznej Rosji wykreowanemu w utworze Klimyczewa. Na przykładach z tekstu i na podstawie analizy tła kulturowego i historycznego opisane zostały następujące grupy społeczne: dwór carski, sekty religijne, rozbójnicy, masoni. W zakończeniu zamieszczone zostały wnioski z przeprowadzonej analizy monograficznej romansu awanturniczo- historycznego Markiz de Tomsk. Praca obejmuje także spis bibliograficzny najważniejszych pozycji z dorobku tomskiego pisarza.