Rola samorządu we wspieraniu lokalnej i regionalnej przedsiębiorczości

Abstract

Przedsiębiorczość jest przede wszystkim postawą wobec życia. Aktywność obywateli w ich własnym środowisku jest głównym filarem społeczeństwa obywatelskiego. Z kolei gospodarka lokalna, tworząc niezależne od systemu władzy źródło wsparcia, przyczynia się do pobudzania aktywności lokalnej. Pobudzanie przedsiębiorczości i inicjatyw w skali lokalnej ułatwia tworzenie systemu harmonijnego, w którym każdy członek społeczności ma możliwość odegrania swojej roli, wzrasta bowiem poczucie uczestnictwa. Niniejsza monografia została podzielona na cztery grupy tematyczne omówione w poszczególnych rozdziałach. W rozdziale pierwszym punktem wyjścia i zarazem wprowadzeniem do problematyki są rozważania dotyczące pojęcia przedsiębiorczości oraz czynników wpływających na proces przedsiębiorczy. Opierając się na literaturze zagranicznej i krajowej, autorka dokonała przeglądu różnorodnych koncepcji przedsiębiorczości w ujęciu historycznym. Analiza obejmująca różne szkoły badawcze oraz modele przedsiębiorczości wskazuje, że spośród wielu podejść szczególnie obiecujące wydają się te, które mają charakter wielowymiarowy i uwzględniają czynnik czasu. Przyjęto podział przedsiębiorczości na sektory: prywatny, publiczny i społeczny. Podstawowym problemem dla rozwoju przedsiębiorczości regionalnej a zarazem rozwoju danego regionu jest wybór sektora przez potencjalnego przedsiębiorcę gałęzi przemysłu (branży itp.) i kierunku rozwoju regionu. Omówiona została także problematyka przedsiębiorczości społecznej oraz publicznej, inaczej zwanej administracyjną. Podkreślono, że organizacje działające w sektorze publicznym stwarzają znacznie mniej korzystne warunki do działań przedsiębiorczych aniżeli organizacje w sektorze prywatnym. Podobnie warunki działania przedsiębiorcy społecznego i przedsiębiorcy działającego w organizacjach gospodarczych znacznie się różnią. Różnice te nie wynikają tylko z odmiennych misji i celów, kryteriów pomiaru, lecz także z innej pozycji dyrektora danej organizacji, stopnia ograniczenia jego swobody czy działania przez ciała kolegialne w niej funkcjonujące. W rozdziale drugim omówione zostały czynniki rozwoju regionalnego i miejsce samorządu terytorialnego w tworzeniu środowiska przedsiębiorczości. Rozwój regionalny jest procesem wielowymiarowym i następuje w wyniku połączenia różnych czynników lokalnych, do których należą nie tylko elementy tradycyjnie uznawane za gospodarcze, lecz również te, którym dotychczas takiego znaczenia nie przypisywano. Ważna jest także tradycja uprawiania danej dziedziny wytwórczości, tradycja samodzielnej działalności ekonomicznej, znajomość podstawowych zasad rynku, tradycja kooperacji, istnienie instytucji tworzących infrastrukturę przedsiębiorczości (banki, izby przemysłowe, cechy itp.), zaufanie pozwalające na natychmiastowe zawieranie umów, zaciągnięcie pożyczek oraz innych zobowiązań. Istotna jest ponadto rola władz lokalnych rozumiejących i czynnie wspierających rozwój przedsiębiorczości. Przedsiębiorczość i konkurencyjność są kluczowymi determinantami rozwoju lokalnego i regionalnego. Jeśli przedsiębiorczość regionu uznajemy za warunek konieczny rozwoju regionalnego, to konkurencyjność regionu staje się warunkiem wystarczającym. Przedsiębiorczość i konkurencyjność należy traktować integralnie jako współdeterminanty rozwoju regionalnego, z podkreśleniem, że konkurencyjność regionu umożliwia jego wejście na ścieżkę trwałego rozwoju. Jedną z koncepcji przedsiębiorczości jest zakładanie i prowadzenie małych i średnich przedsiębiorstw. Problematykę tę omówiono w rozdziale trzecim. Autorka skupiła się w nim na stosowanej w Polsce i Unii Europejskiej charakterystyce ilościowej oraz jakościowej małych i średnich przedsiębiorstw. W oparciu o przeprowadzone badanie własne w małopolskich przedsiębiorstwach określiła także czynniki sukcesu przedsiębiorczości tych przedsiębiorstw. W publikacji podkreślono, że instrumenty wspierania małych i średnich przedsiębiorstw powinny obejmować: inwestycje infrastrukturalne podnoszące atrakcyjność regionu i gminy, wsparcie działalności funkcjonujących na terenie województwa czy gminy instytucji wspierania biznesu (agencja rozwoju, inkubator przedsiębiorczości itd.), w tym szczególnie tworzenie lub wspieranie funduszy poręczeniowo-kredytowych, instrumenty informacyjno-promocyjne (zachęcające do lokowania inwestycji na terenie gminy). W ostatnim rozdziale omówione zostały różne aspekty wspierania rozwoju przedsiębiorczości przez samorząd wojewódzki i samorząd lokalny (gminny). Efektywność tego rozwoju jest zdeterminowana cechami środowiska przedsiębiorczego oraz jakością współpracy wielu partnerów pozostających we wzajemnych relacjach. Każdy z podmiotów jest ograniczony przez struktury, w których działa, co często ma duży wpływ na swobodę podejmowania decyzji, niemniej jednak poszczególne podmioty mają zazwyczaj pewną swobodę manewru, pozwalającą na współpracę z innymi. Z racji swego umiejscowienia podmioty gospodarcze mogą współpracować z jednostkami samorządu terytorialnego, nawiązując liczne i wielostronne relacje, wynikające w znacznej mierze z uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych. Przedstawiono również działalność samorządu lokalnego w zakresie rozwoju przedsiębiorczości lokalnej, czyli politykę gminy, instrumenty finansowe, inwestycje, gospodarowanie mieniem, działalność gospodarczą, rynek pracy, promocję, strategię rozwoju oraz tworzenie klimatu organizacyjnego wspierającego przedsiębiorczość. Zjawisko rozwoju przedsiębiorczości ma charakter lokalny i regionalny. Demokratyzacja życia społecznego zapoczątkowana wraz z procesem transformacji systemowej wpłynęła na przeobrażenie struktur na poziomie lokalnym i regionalnym. Decentralizacja administracji publicznej i reaktywowanie samorządu terytorialnego otworzyły możliwości uruchomienia gospodarki rynkowej, pobudzenia społecznej aktywności i przedsiębiorczości, a tym samym aktywizacji kapitału społecznego, który stanowi o sile i rozwoju lokalnych wspólnot. Obywatelska aktywność stała się elementem „innowacyjnej socjalizacji”, czyli kształtowania afirmatywnych postaw wobec zmian systemowych. Szeroko zakrojone międzynarodowe studia nad związkiem pomiędzy rozwojem gospodarczym a zakresem współdziałania zbiorowego przeprowadził F. Fukuyama. Stwierdził, że im wyższa jest gotowość do uczestnictwa w różnych formach współdziałania zbiorowego, tym wyższy jest poziom rozwoju gospodarczego. Badania polskich gmin potwierdziły tezę o relatywnie wysokim wpływie edukacji i mobilizacji społecznej na przedsiębiorczość gminy.