Antoni Euzebiusz Balicki - polonista, krytyk, literat

Abstract

Celem doktoratu była możliwie wszechstronna prezentacja i ocena dorobku Antoniego Euzebiusza Balickiego jako polonisty, krytyka i literata. Jej ambicją stało się ukazanie działalności tego autora na tle życia literacko-naukowego trzech epok polskiej kultury, określenie źródeł inspiracji jego twórczości, wykazanie oryginalności myśli oraz genetycznego zakorzenienia we współczesnych mu nurtach naukowych i artystycznych. Praca została podzielona na cztery rozdziały. W rozdziale I: Antoni Euzebiusz Balicki — żywot i sprawy? podjęto próbę możliwie pełnej rekonstrukcji życiorysu Balickiego, z uwzględnieniem wydarzeń historycznych i kulturalnych, które wywarły wpływ na kształtowanie się osobowości i poglądów tego autora. Wykorzystano tu wszystkie dostępne materiały archiwalne, w wielu wypadkach całkowicie nieznane poprzednim badaczom zagadnienia, pozyskane dzięki uprzejmości rodziny pedagoga oraz podczas kwerend w: archiwach państwowych, zbiorach szkolnych, a także archiwach parafialnych. W rozdziale II: Pisarz i poeta została przeprowadzona analiza krytycznoliteracka nielicznych dzieł prozatorskich i poetyckich Antoniego Euzebiusza Balickiego. W rozdziale tym ukazano ich filiacje z twórczością polskich i obcych przedstawicieli romantyzmu i modernizmu, a także kierunki rozwoju oraz domniemane przyczyny zaprzestania pracy pisarskiej. Rozdział III: Dydaktyk i wychowawca poświęcono ukazaniu Balickiego jako współtwórcy szkolnej polonistyki oraz niekwestionowanego obrońcy statusu literatury i języka polskiego w szkolnictwie zawodowym. Opracowanie tego tematu wymagało ukazania myśli dydaktycznej Balickiego w oświetleniu krytycznym i porównawczym. Obligowało piszącego do zlokalizowania twierdzeń autora Godzin polskiego na tle nurtów i prądów dydaktycznych epoki. Wykazania filiacji z wybitnymi dziełami z zakresu dydaktyki literatury i języka polskiego, a także wyeksponowania zawartych w jego dziełach pierwiastków indywidualnych. Dokonano również oceny wkładu tego autora w dyskusję na temat roli nauczania języka polskiego w szkolnictwie zawodowym. Omówieniu poddano też prowadzony przez Balickiego w okresie międzywojnia teatr szkolny - który był bezsprzecznie ogromnym sukcesem wychowawczym. W rozdziale IV: Publicysta - analizie i ocenie poddano jego artykuły z zakresu publicystyki społecznej oraz krytyki literackiej i teatralnej, pisane do takich periodyków jak: "Echo Przemyskie", "Straż Polska" i "Przegląd Polski". Ponieważ w swych artykułach Balicki zawarł liczne komentarze do bieżących spraw politycznych i artystycznych, ich odczytanie wymagało licznych odwołań do historii i życia kulturalnego Galicji doby autonomicznej. Każdy z rozdziałów został opatrzony osobnym wstępem, w którym uporządkowano informacje na temat wykorzystanych materiałów naukowych, sposób ich opracowania oraz problematykę.

The aim of this PhD dissertation is a thorough presentation and assessment of the works of Antoni Euzebiusz Balicki as a Polish studies scholar, critic, and man of letters. The thesis is divided into four parts. Chapter one ( Antoni Euzebiusz Balicki — life and concerns) reconstructs Balicki's biography in the context of three periods in Polish history. The author makes use of various materials. Chapter two ( The writer and the poet) is a critical literary analysis of Balicki's prose and poetic work. It is shown how they relate to other works of Polish and foreign Romantic and Modernist authors. Chapter three (The didactic author and the teacher) is devoted to Balicki as a foundational author of the Polish studies area, as well as an unquestionable defender of the status of Polish literature and language in vocational schools. The presentation of this issue required showing Balicki's didactic thought within a background of the didactic movements of his time. Moreover, the author assesses Balicki's input in discussing the function of teaching Polish language in vocational schools. Balicki's school theatre in the time between the wars is also discussed. In the fourth chapter (The journalist) Balicki's articles on social issues and literary and theatrical critiques (published in: "Echo Przemyskie", "Straż Polska", "Przegląd Polski") are analysed. Each chapter begins with an introduction explaining the materials used in the dissertation, the way they were edited, as well as their content.