Metamorfozy Parlamentu Westminsterskiego do połowy XVIII wieku

Abstract

Zamysł napisania monografii poświęconej historii i przekształceniom ustrojowym parlamentu westminsterskiego zrodził się u piszącego te słowa niejako przez przypadek. Gdyby nie kolejna zmiana planów studiów na kierunku politologia, polegająca na wprowadzeniu do kanonu wykładów na pierwszym roku studiów uzupełniających magisterskich przedmiotu o nazwie: historia nowożytnych instytucji politycznych, to – być może – książka niniejsza by nie powstała. Przygotowując konspekt wykładu, umieściłem w nim – co wydaje się oczywiste – trzy podstawowe instytucje polityczne: parlament, rząd oraz partie polityczne. A przecież wszystkie one zrodziły się na gruncie praktyki politycznej w Anglii, a potem Wielkiej Brytanii. Przy planowaniu wykładu nieodzowne było odwołanie się do opracowań naukowych funkcjonujących w polskim obiegu naukowym. W wyniku wstępnej kwerendy doszedłem do wniosku, że parlamentaryzm angielski, a szczególnie jego historia, nie był przedmiotem szczególnego zainteresowania polskich badaczy. Oczywiście, w każdym podręczniku mającym za swój przedmiot zagadnienia historii ustrojów państwowych, czy też powszechnej historii państwa i prawa, problematyka angielska jest prezentowana dosyć bogato, ale w podobny w swej warstwie merytorycznej sposób. Wiedza tam zawarta wystarcza do przedstawienia zwartego wykładu o aktualnym modelu parlamentu, jego dwóch izbach i mechanizmach wewnętrznego funkcjonowania. Autorzy nie zajmują się pokazaniem społeczno-politycznego, a także obyczajowego kontekstu głównych wydarzeń, historii mechanizmów politycznych, zwyczajów parlamentarnych, emocji rządzących wieloma pokoleniami członków angielskiego parlamentu, kolorytu epoki i klimatu obrad. Te luki postanowiłem – w jakimś sensie – uzupełnić. Wreszcie, skonkretyzowały się pytania, czy (i na ile) wielosetletnia ewolucja angielskiego parlamentaryzmu była wynikiem jakiegoś wstępnego teoretycznego zamiaru, czy raczej wynikiem politycznego sporu i politycznej konkurencji różnych grup zmieniających się w czasie elit władzy. Treść pracy jest próbą odpowiedzi na te pytania lub przynajmniej dostarczenia materiału do sformułowania wniosków przez Czytelnika. Aby osiągnąć te zamysły badawcze, konieczne było wykorzystanie dwóch rodzajów źródeł. Po pierwsze, polskojęzycznych: prac autorów polskich lub prac autorów zagranicznych, przede wszystkim brytyjskich, tłumaczonych na język polski. Po drugie, niezbędne okazało się sięgnięcie do źródeł anglojęzycznych. Do prac zarówno o ustrojowym charakterze, jak i prac ściśle historycznych, w których wątki parlamentarne stanowiły najczęściej jedynie margines zainteresowania autorów.