Charyzmat Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus w wychowaniu dziecka przedszkolnego

Abstract

W trwającym procesie reformowania oświaty wychodzi się z założenia, że przedszkole, szkoła nie mogą ograniczyć się wyłącznie do funkcji edukacyjnej, zaniedbując wychowanie. „W świetle rozważań zupełnie podstawowych staje się rzeczą jasną i oczywistą, że pierwszym i zasadniczym zadaniem kultury jest wychowanie” (Jan Paweł II - przemówienie podczas wizyty w siedzibie Organizacji Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty i Kultury, 2 czerwca 1980 roku, w: Szkoła Katolicka w nauczaniu Kościoła - wybór dokumentów, red. A. Dymer, Rada Szkół Katolickich w Polsce, Szczecin - Warszawa 2002, s. 126). Autorka pracy będąc nauczycielem wychowania przedszkolnego i wczesnoszkolnego coraz mocniej przekonuje się, że nauczyciel winien być tak wykształcony, aby w swej pracy, przekazując wiedzę, nie odrywał jej od dobra i prawdy, aby miał świadomość, że oprócz umysłów kształtuje także serca. Okazuje się jednak, że wszelkie reformy programowe i organizacyjne nie dokonają tej zmiany, na którą wszyscy czekamy i nie przyniosą odmiany w postawach dzieci i młodzieży, w ich stosunku do życia, do rówieśników, do rodziców, do własnego narodu, wreszcie do Boga samego - jeżeli placówki oświatowe nie zdobędą się na odczytanie osoby ludzkiej we wszystkich jej wymiarach. Stawiając Dziecko w centrum procesu wychowawczego jako podmiot, dotykamy jakby misterium egzystencji człowieka. Jest ono odzwierciedleniem naszych sukcesów i porażek składających się na wychowanie. Wychowawca świadomy odpowiedzialności za powierzony skarb jaki stanowi dziecko, musi się zastanowić jaki kształt nada człowieczeństwu, które dopiero się rozwija. Tylko cierpliwe, konsekwentne i mądre działania mogą wydać plon. Autorka pracy ukazała jak te oddziaływania wychowawcze przebiegały w trudnych warunkach: na płaszczyźnie przemian polityczno-społecznych w latach burzliwej „rewolucji socjalistycznej” oraz w dobie wielkich reform oświatowych, zgłębiając wiedzę nie tylko na temat edukacji przedszkolnej, ale również przybliżając proces wychowania najmłodszego pokolenia w oparciu o charyzmat Zgromadzenia Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus ukazując specyfikę przedszkoli prowadzonych przez siostry na tle historii oraz współczesnych przepisów prawno-oświatowych. Praca składa się z siedmiu rozdziałów. Rozdział pierwszy, wprowadzający do dalszych rozważań, poświęcony jest właśnie wychowaniu. Będąc w ciągłej fazie przemian i poszukiwań coraz to skuteczniejszych metod wychowania, przyjrzano się, jak rozwijała się myśl pedagogiczna szczególnie współczesnego okresu. W tej pracy przeanalizowano dwa charakterystyczne kierunki w myśli pedagogicznej: pedagogika chrześcijańska oraz pedagogika personalistyczna jakże istotne patrząc na całokształt procesu wychowawczego. Ponadto opisywany w tej pracy okres historyczny był etapem głębokich przemian strukturalnych systemu politycznego, mającego wpływ na powojenną oświatę, dlatego ten rozdział omawia także podstawy prawne polskiego szkolnictwa w latach 1945- 1961 i zmiany zachodzące w wychowaniu przedszkolnym w tym okresie. Zawiera również informacje dotyczące stosunków Państwo- Kościół ze względu na organ prowadzący działalność wychowawczą. Rozdział ten zawiera też analizę zmian zaistniałych w organizacji przedszkoli związanych z ustawą z 1991 roku o systemie oświaty (Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, w: Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej, dalej: Dz. U. RP, 1991, nr 95, poz. 425). Ponadto zawiera tak istotny element jak wychowanie dziecka do wartości. Człowiek obecnych czasów często ignoruje lub nie dostrzega albo nie pojmuje właściwie wartości. To zjawisko stanowi o złej kondycji współczesnych dzieci i młodzieży, której zachowanie jest niejako odpowiedzią na przejawy świata dorosłych. W rozdziale drugim przeanalizowany został jeden z czynników składowych wychowania jakim jest charyzmat. W kontekście rozumienia Kościoła jako Ludu Bożego, obdarowanego wszelkiego rodzaju darami Ducha Świętego, pojawia się możliwość aplikacji charyzmatu do życia konsekrowanego, a szczególności do tożsamości i misji każdego instytutu. Aby to jednak lepiej zrozumieć potrzeba przyjrzeć się historii narodzin chrześcijaństwa, gdyż w jego początkach nie było życia zakonnego, ponieważ dla wszystkich ochrzczonych praktyka wiary była podobna. Stąd w tym rozdziale zostały przedstawione kluczowe postacie, a zarazem ojcowie pierwszych reguł, które stały się podwalinami dla współczesnego życia zakonnego. Rozdział trzeci dotyczy już konkretnej realizacji charyzmatu Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus wynikającej z analizy planów i programów edukacyjnych zatwierdzonych w poszczególnych przedszkolach. Przebieg procesu wychowawczego w przedszkolach Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus to treść rozdziału czwartego. Badane placówki to przedszkola promujące chrześcijański system wartości, gdzie króluje Dzieciątko Jezus, a cały proces wychowania jest przyjazny dzieciom, rodzinie i otoczeniu poprzez działalność profilaktyczną, stymulującą, kompensacyjną i kolektywną. Ponadto analizie poddany został cały wachlarz różnorodnych metod i form mających jak najlepiej pomóc w kreatywnym rozwoju dziecka. Rozdział piąty przedstawia analizę zmian, które dokonywały się w kwalifikacjach, obowiązkach i zadaniach kadry zatrudnianej w Przedszkolu Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus. W szczególności zawarte są w nim zasady zatrudniania kadry w placówkach niepublicznych, zadania i obowiązki dyrektorów oraz kadry dydaktyczno - wychowawczej, administracyjnej i obsługi. Sens działaniom dydaktyczno- wychowawczym nadają nauczyciele, odpowiednio dobrane programy, plany nauczania i wychowania w przedszkolu oraz w tym wypadku duchowość i charyzmat Zgromadzenia Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus. Ponadto w rozdziale szóstym podjęty został temat współpracy z rodzicami oraz środowiskiem lokalnym. Rozdział ten wzbogacono dodatkowo zdjęciami z imprez przedszkolnych i ciekawych inicjatyw poszczególnych przedszkoli. W rozdział siódmym w oparciu o anonimowe ankiety przeprowadzono analizę oceny specyfiki charyzmatu Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus dokonanej przez rodziców dzieci uczęszczających do przedszkola, oraz przedstawiony został wizerunek działań Przedszkoli Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus wyrażonych w opiniach rodziców. Chęć odkrycia wzajemnych relacji oddziaływań wychowawczych z tamtych lat i w obecnej dobie szukania nowych rozwiązań, zmotywowały autorkę niniejszej pracy do tego, aby miała ona charakter historyczno-pedagogiczny. Nikt do tej pory nie dokonał całościowej analizy procesu wychowawczo-dydaktycznego będącego dorobkiem Zgromadzenia Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus. Autorka starała się dotrzeć możliwie do jak największej liczby źródeł stanowiących podstawę prawną tej pracy, a zarazem gwarantujących autentyczność przedstawionych w niej zdarzeń. Rodzaj pracy i materiał, który posłużył do jej napisania, wpłynął na zastosowane metody badań i cały indukcyjny tok rozumowania. Metody badawcze skorelowane zostały ze zgromadzonym materiałem źródłowym, dlatego w pracy są wykorzystane metody badań stosowane przez historyków, pedagogów i socjologów. Przedmiotem badań stał się sposób realizacji charyzmatu Zgromadzenia w placówkach przedszkolnych w okresie przemian w latach 1921-2014. W pracy zostały założone dwa cele główne. Pierwszym celem jest: Poznanie biografii Założycieli i ich kontynuatorów charyzmatu Zgromadzenia oraz poznanie przemian w realizacji tegoż charyzmatu w placówkach przedszkolnych w latach 1921-2014. Szczególnie starano się rozpoznać przemiany w realizacji charyzmatu Zgromadzenia w zakresie: historii Zgromadzenia i biografii Założycieli; • podstaw funkcjonowania przedszkoli; • struktury organizacyjnej; • funkcji przedszkoli z uwypukleniem ich roli koordynującej, inspirującej i kształcącej; • planów i programów przedszkoli; • danych o poszczególnych przedszkolach (danych dotyczących kadry, dzieci) oraz organizacji koordynujących pracę tych przedszkoli; • kwalifikacji i motywów podejmowania pracy wychowawczo dydaktycznej przez nauczycieli; Badania empiryczne w oparciu o analizę literatury i tekstów źródłowych pozwoliły również odpowiedzieć na szereg pytań szczegółowych: im byli Założyciele Zgromadzenia? • Jakie przemiany w realizacji charyzmatu Zgromadzenia Sióstr karmelitanek Dzieciątka Jezus występowały w planach przedszkoli w latach 1921-2014? • Jak zmieniały się podstawy funkcjonowania przedszkoli? • Jakie zmiany dokonywały się w strukturze funkcjonowania przedszkoli? • Jak zmieniały się zadania oraz treści wychowawcze i edukacyjne? • Jakie czynniki spowodowały zmiany programów wychowania? • Jak zmieniał się stan kadry i dzieci w poszczególnych przedszkolach? • Jak zmieniały się kwalifikacje nauczycieli na przestrzeni lat? • Jakimi motywami kierowali się nauczyciele podejmując pracę wychowawczo- dydaktyczną? Celem drugim jest: Poznanie opinii rodziców na temat wizerunku i działalności przedszkoli Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus. Szczególnie starano się o poznanie opinii badanych rodziców w zakresie: • wizerunku przedszkoli Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus; • motywów posyłania dzieci do wybranych przedszkoli; • cech charakterystycznych badanych placówek; W szczególności starano się odpowiedzieć na następujące pytania: • Jaki jest wizerunek działalności przedszkoli Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus w opiniach badanych rodziców? • Jakie były motywy posłania dziecka do przedszkola Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus? • Jakie są charakterystyczne cechy przedszkoli Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus wyróżniane przez badanych rodziców? W niniejszej pracy zastosowano dwie metody badawcze: metodę monografii oraz metodę sondażu diagnostycznego. W badaniach wykorzystano następujące techniki: Analiza dokumentów Źródła archiwalne Źródła drukowane Opracowania Wywiady. Badania wymagały przeprowadzenia rozległej kwerendy rozmaitych materiałów źródłowych zebranych w wielu Archiwach. W pracy uwzględniono również źródła drukowane w tym znaczną liczbę rozmaitych: Dzienników urzędowych Instrukcji oraz wiele opracowań, które zestawione są w bibliografii. Diagnostyczny charakter podjętych badań podyktowany był problematyką badawczą. W badaniach wykorzystano następujące techniki w metodzie sondażu diagnostycznego: • Analiza dokumentów • Opinie wychowanków • Ankiety. Przygotowana praca pozwala wypełnić lukę w opracowaniach dotyczących pracy wychowawczej Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus w instytucjach przedszkolnych w powiązaniu o charyzmat Zgromadzenia. Zaś analiza literatury, a przede wszystkim tekstów źródłowych, wywiadów i ankiet umożliwia na nowo i zupełnie w innym kontekście popatrzeć na pracę dydaktyczno - wychowawczą Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus. Cel w wychowaniu jest jeden ale drogi do jego realizacji są różne, a to stanowi o bogactwie i różnorodności treści jak również form i metod podejmowanych w całym procesie wychowawczym.