Wartości w teorii i praktyce edukacyjnej

Abstract

Poszukiwanie wartości rudymentarnych czy też summum bonum (wartości najwyższej) nie było celem przedstawianego Czytelnikowi zbioru. Intencją redaktorek tomu było zabranie głosu w interdyscyplinarnym dialogu dotyczącym aksjologicznych uwarunkowań wychowania w różnych aspektach tego procesu, zarysowanie aksjologicznych determinant uprawiania pedagogiki. Podstawową cechą wyróżniającą pedagogikę spośród innych nauk nie jest jej niesłusznie, lecz często podkreślany utylitaryzm, niekiedy sprowadzany wręcz do metodycznego rzemiosła nauczycieli, a eksploracja problematyki aksjologicznej jako najważniejszej w intencyjnym formowaniu (się) człowieka. Uniwersalia zdają się niestety być wypierane przez pragmatyczną interpretację współczesnej rzeczywistości kulturowej, społecznej, ekonomicznej, politycznej, także w kontekście sprawstwa wychowawczego. Wartości – to pojęcie tyle podstawowe, ile nieustannie (re)definiowane. Mówimy bowiem o wartościach względnych i absolutnych, wyższych i niższych. Jednomyślnie stwierdzamy – wartości się przestrzega i strzeże; szanuje się je; są immanentnym elementem transmisji pokoleniowej. Oznaczają coś, co – w sensie absolutnym lub na gruncie danego zespołu poglądów – jest cenne i godne pożądania, i co stanowi (winno stanowić) przedmiot szczególnej troski, aby być celem ludzkich dążeń, a także regulatorem postępowania człowieka. Książka, którą przedstawiamy, zbudowana została wokół pięciu kluczowych zagadnień. Podjęta przez autorów problematyka zaowocowała interesującymi tekstami, stanowiącymi rezultat zarówno rozważań teoretycznych, jak i analizy oraz interpretacji badań empirycznych. Część pierwsza, zatytułowana Transmisja wartości, obejmuje pięć rozdziałów i stanowi – poprzez wskazanie różnorodnych sposobów i dróg przekazu wartości – punkt wyjścia dla całości opracowania. Tytuł części drugiej – Rodzina i jej wartości – precyzyjnie wskazuje na jej zawartość. Mieszczą się w niej bowiem cztery rozdziały skoncentrowane na różnorodnych aspektach funkcjonowania tego właśnie środowiska społecznego. Część trzecia – Pedagogia wartości – mieści pięć tekstów, które zostały zogniskowane wokół niezbywalnych – zdaniem autorów – elementów każdego działania, podejmowanego przez refleksyjnego pedagoga. Rozważania dotyczące zagadnienia obecności wartości w kreowaniu procesów edukacyjnych (na różnych szczeblach) stanowią treść siedmiu rozdziałów składających się na część czwartą, zatytułowaną Wartości a edukacja. Dziecięce wartości to tytuł części piątej, złożonej z pięciu tekstów, poświęconych empirycznej egzemplifikacji obecności wartości w życiu dziecka w wieku przedszkolnym i młodszym wieku szkolnym.