| dc.description.abstract | Raymond Chandler napisał dwadzieścia dwa opowiadania kryminalne, siedem
powieści, podpisał swym nazwiskiem pięć scenariuszy filmowych, kilka esejów
i setki opublikowanych listów. Gdyby jakość literatury zależała od kryterium
ilościowego, niechybnie popadłby w zapomnienie, zamiast stać się klasykiem,
jednym z najlepszych, najbardziej rozpoznawalnych i uznanych amerykańskich
autorów literatury kryminalnej – i nie tylko. Dlatego, mimo że pozornie jego
dorobek nie jest duży, Chandler oraz Dashiell Hammett (dodajmy, że autor pięciu
książek), jako współtwórcy szkoły hard-boiled, stworzyli „gatunek, [...] który
odmienił nie tylko losy powieści sensacyjnej; ich dokonania weszły na stałe do
podświadomości amerykańskiej kultury, a mówiąc to nie należy myśleć wyłącznie
o pop-kulturze”.
Koncepcja mojej pracy jest bowiem analiza i interpretacja związków pomiędzy różnymi
domenami kultury – literaturą a kinem (i w znacznie mniejszym stopniu telewizją)
– będącymi owocem wspólnego im ducha czasów, podobnych obaw, niepokojów
i obserwacji, którym towarzyszy zestaw może nie nowych, ale w nowatorski
sposób użytych środków. Postacią centralną i spajającą oba obszary – literaturę
kryminalną oraz film noir – jest właśnie Raymond Chandler (pomijam elementy
biograficzne, chyba że są niezbędne, a podstawowe informacje o życiu Chandlera
zamieszczam w kalendarium). Jego rola rozpatrywana jest na tle sytuacji społecznej
w Stanach Zjednoczonych w latach trzydziestych i czterdziestych XX wieku,
z uwzględnieniem możliwości i funkcji pisarza w Hollywood, procesu produkcji
filmów, przemian w narracji filmowej oraz różnorodnych strategii adaptacyjnych –
książki Chandlera przenoszono na ekran od lat czterdziestych aż po dziewięćdziesiąte.
Wszystkie wspomniane aspekty są istotne dla rozważenia jego szczególnej
pozycji oraz tworzonej przez niego prozy w kontekście literatury kryminalnej, kultury
i popkultury, a także wpływu, jaki pisarz mógł wywrzeć na rozwój film noir.
Pierwsza, historyczna część książki przybliża moment narodzin
i rozwój literatury kryminalnej, poczynając od krótkiego przypomnienia prehistorii
gatunku, twórczości Edgara Allana Poego i jego następcy Arthura Conan
Doyle’a, poprzez kryminały tzw. Złotego Wieku, powstające głównie w Anglii
pomiędzy wojnami światowymi (pamiętać oczywiście należy, że tradycja ta żyje
do dziś), aż po szkołę hard-boiled fiction. Rozdziały dotyczące historii kryminału
okazały się niezbędne, by przekonująco uzasadnić podstawową tezę mówiącą, że
również literatura gatunków może służyć jako Stendhalowskie „Zwierciadło, które
obnosi się po gościńcu”27. Pamiętając, że ostatecznym celem pracy jest analiza
roli Chandlera w literaturze i filmie, potraktowałam naturalne przemiany w obrębie
kryminału jako coś więcej niż tylko efekt wewnętrznej dynamiki typowej dla
wielu gatunków – przede wszystkim jako funkcję i odbicie przemian zachodzących
w społeczeństwach.
W drugiej części koncentruję się na prozie Chandlera, zawartych w niej obserwacjach
i obrazie rzeczywistości współczesnej pisarzowi. Trzy najważniejsze
elementy jego twórczości to konstrukcja głównego bohatera, świat przedstawiony
oraz charakterystyczny styl. Jego prozę da się postrzegać jako całość – w opowiadaniach
pisanych przed debiutem, czyli Głębokim snem wydanym w 1939 roku,
twórca poszukiwał zarówno najlepszego modelu bohatera, jak i języka mogącego
wyrazić taką postać, jej motywacje, czyny i refleksje.
Część trzecią pracy stanowi analiza związków czarnego kryminału Raymonda
Chandlera z kinem. Tu istotne i interesujące okazało się tło, czyli rola i możliwości
pisarza (oraz każdego twórcy) w Hollywood. Przez ten pryzmat mogłam nie tylko
zbadać i ocenić strategie adaptacyjne stosowane przez kolejnych reżyserów, ale
także ustalić, jaki był model funkcjonowania sztuki – literatury i kina – w tamtych
czasach, powiązania między nimi oraz ograniczające je okoliczności, takie
jak wewnętrzna cenzura hollywoodzka, wojna, system produkcyjny i wiele innych
czynników. | pl_PL |
