Fantastycznie obecne. Anglojęzyczne bestsellerowe cykle powieściowe dla dzieci i młodzieży we współczesnej polskiej przestrzeni medialnej

Abstract

Książka należy do najstarszych i najważniejszych nośników kultury. Nic więc dziwnego, że jej rozprzestrzenianie zawsze było jednym z istotnych czynników wpływających na rozwój i integrację społeczności, najpierw w skali kraju, a później także kontynentu i całego świata. Stopień dyfuzji literatury tłumaczonej w konkretnym społeczeństwie stanowi dobry miernik poziomu jego otwartości i innowacyjności. Wybór utworów, które podlegają przekładowi zależy od relacji między poszczególnymi kulturami narodowymi i w tym sensie ma kilka wymiarów funkcjonalnych: aksjologiczny, ideologiczny, informacyjny i artystyczny. Zjawisko seryjności nie stanowi oczywiście żadnej nowości i jest obecne w literaturze niemal od jej zarania, natomiast kluczowe wydaje się ścisłe powiązanie recepcji tych utworów z ich adaptacjami, m.in. w postaci filmów i gier komputerowych oraz przestrzenią informacyjną w mediach (przede wszystkim w prasie i w Internecie). Dlatego też zagadnienia te uznano za fundamentalny problem badawczy i postanowiono go rozpoznać i opisać na podstawie szczegółowej analizy odpowiednio dobranych studiów przypadku, co stanowi przedmiot niniejszej monografii. Zasadniczym celem pracy jest próba ukazania obecności tego zjawiska w naszej współczesnej kulturze poprzez przedstawienie recepcji w Polsce kilku zagranicznych bestsellerowych cykli powieściowych z kręgu anglojęzycznej literatury fantastycznej dla dzieci i młodzieży. Są to w kolejności chronologicznej: Opowieści z Namii Clive’a Staplesa Lewisa (1950; 1985), Mroczne materie Philipa Pullmana (1995; 1998), septologia o Harrym Potterze J.K. Rowling (1997; 2000), Dziedzictwo Christophera Paoliniego (2003; 2004) oraz saga Zmierzch Stephanie Meyer (2005; 2007). W pracy dążono do pokazania z perspektywy bibliologicznej i prasoznawczej specyficznej obecności tych książek we współczesnej kulturze konwergencji medialnej i określenia wynikających stąd konsekwencji dla ich odbioru. Dzięki analizom ilościowym i jakościowym, biorąc też pod uwagę chronologię i geografię zjawiska, postanowiono zrekonstruować wielogłosową przestrzeń informacyjną wokół wybranych powieści (i ich adaptacji) w prasie oraz w Internecie. Książka składa się ze wstępu, czterech zasadniczych rozdziałów, zakończenia, literatury przedmiotu, aneksu, indeksu osobowego oraz spisów tabel i wykresów. W rozdziale 1. została scharakteryzowana septologia Lewisa stanowiąca przykład spóźnionej translacji utworu klasycznego, ożywionego przede wszystkim poprzez adaptacje filmowe, a także gry komputerowe oraz różne postmodernistyczne konteksty kulturowe. Dwa kolejne rozdziały zostały poświęcone charakterystycznym przykładom nowego rodzaju globalnego bestsellera, którym są cykle Rowling (rozdział 2) oraz Meyer (rozdział 3). Starano się tu przedstawić fenomen kulturowy związany z niezwykle wysokim zainteresowaniem czytelniczym, które powstało w bardzo krótkim czasie, zwracając szczególną uwagę na zjawiska marketingowe, które się do tego przyczyniły. W ostatnim rozdziale ukazano recepcję wydawniczą sagi o Eragonie Paoliniego oraz trylogii Mroczne materie Pullmana, czyli utworów których duży potencjał atrakcyjności został z różnych przyczyn wyhamowany. W zakończeniu dokonano podsumowania oraz przedstawiono wnioski.