„Дзяды” Адама Міцкевіча ў беларускім кантэксце

Abstract

Białoruski wyraz дзяд ‘dusze zmarłych przodków; obrzęd ich wspominania’ został z dokładnością etnograficzną utrwalony przez Mickiewicza w II części «Dziadów», a przez nie trafił do języka i literatury polskiej. W artykule omówiony został żywy do dziś w niektórych częściach Białorusi i na Podlasiu obrzęd dziadów oraz jego kalendarium i dokumentacja gwarowa ze szczególnym uwzględnieniem Nowogródczyzny. Zasygnalizowany tylko problem odróżniania nazw dusz osób żywych / zmarłych, a przede wszystkim geneza obrzędu dziadów wymagają dalszych badań, a przede wszystkim wyjaśnienia, dlaczego ograniczają się one do terytorium Białorusi. Związek ze znanym także u Bałtów i Ugrofinów kultem zmarłych oraz wpływ Cerkwi Prawosławnej i tradycji antycznej przez Bałkany nie wyjaśniają wszystkiego. Liczyć się też trzeba z dziedzictwem prasłowiańskim wyrazu *dědi ‘różne uroczystości obrzędowe, związane zapewne z kultem przodków’.