| dc.description.abstract | Terminologia stosowana w obrębie określonej dyscypliny naukowej zaświadcza
o jej tożsamości, kierunkach i dynamice zmian, a także związkach z innymi
dyscyplinami. Rozwój pedagogiki specjalnej, poszerzenie jej zakresu, interdyscyplinarny
charakter tej nauki sprzyjają intensywnym, nieraz niekontrolowanym
przeobrażeniom w terminologii. Pojawiają się nowe określenia, dotychczas funkcjonujące
terminy nabierają nowych znaczeń. Sytuacja ta zachęca do namysłu
nad stosowaną w pedagogice specjalnej terminologią, brak bowiem całościowego
opracowania dotyczącego terminologii tej dyscypliny naukowej. Poszczególni
autorzy uwzględniają wyłącznie fragmenty przestrzeni terminologicznej, odnoszą
się tylko do wybranego nazewnictwa. Nie zdarza się, by autor traktował w kompleksowy
sposób konteksty związane z używaniem określonych terminów, rozważał
je komplementarnie, uwzględniając aspekt przyczynowy (dotyczący przyczyn
warunkujących wybór danego terminu), aspekt ewolucyjny (informujący
o zmianach zachodzących w obszarze terminologii), aspekt relacyjny (wskazujący
na zależności pomiędzy terminami dotyczącymi bliskich sobie aspektów rzeczywistości)
oraz aspekt implikacji (biorący pod uwagę konsekwencje stosowania
określonych terminów).
Z tego powodu celem podjętych przez nas działań jest próba zwrócenia,
w szerszy niż dotąd miało to miejsce sposób, uwagi na terminologię stosowaną
w pedagogice specjalnej w kontekście zmian, jakie w niej zachodzą. Naszym zamiarem
jest opisanie przestrzeni terminologicznej, poszukiwanie uwarunkowań
i wskazanie potencjalnych konsekwencji wspomnianych przeobrażeń.
Dokonując systemowej analizy terminologicznej wykorzystaliśmy podejście
semazjologiczne (gr. sema – znak), polegające na analizie znaczeń istniejących
już terminów i opisaniu ich (por. Tomaszczyk 2014, s. 48). W zamierzeniu zajmujemy
się przede wszystkim terminami, w mniejszym zaś stopniu pojęciami,
które nazywają.
Poruszana problematyka została podzielona na cztery kręgi tematyczne.
Pierwszy odnosi się do nazwy omawianej dyscypliny i jej działów, drugi dotyczy
podmiotu oddziaływań pedagogiki specjalnej. W kolejnym ukazane zostały przeobrażenia
terminologiczne związane z działaniami podejmowanymi w ramach
omawianej dyscypliny naukowej. W czwartym poruszono kwestię słownictwa
odnoszącego się do pedagogów pracujących z osobami niepełnosprawnymi. Treści
dotyczące wymienionych kręgów tematycznych zostały poprzedzone rozważaniami
wprowadzającymi. Podsumowaniem pracy są refleksje powstałe w wyniku
dokonanych analiz. W założeniu mają one stanowić zachętę do kontynuacji
namysłu nad terminologią w pedagogice specjalnej.
Zdajemy sobie sprawę, że Czytelnik może odnieść wrażenie, iż nasza postawa
wobec prezentowanych terminów jest ambiwalentna. W niektórych sytuacjach
jednoznacznie wskazujemy czy sugerujemy naszym zdaniem najbardziej słuszne
rozwiązania. W innych przypadkach nie dokonujemy jednoznacznych ocen – zachowujemy
bezstronność – przedstawiając jedynie wszelkie dostępne argumenty,
pozostawiając Czytelnikowi osąd i dokonanie ostatecznego wyboru.
Nie przedstawiamy wyłącznie aktualnej propagowanej wykładni terminologicznej.
Zdajemy sobie sprawę, iż recepcja terminów jest uzależniona od czasu,
w jakim jest dokonywana. Sposób ich rozumienia, nadawane znaczenia ulegają
zmianom w czasie. Należy przewidywać, iż niektóre zostaną przekształcone,
w miejsce innych pojawią się nowe. Rozwój terminologii będzie trwał.
W tekście zamieszczono ramki mające stanowić uzupełnienie i poszerzenie
przedstawianych informacji, czasem ich syntezę, czasem uszczegółowienie, ale
zawsze zachętę do refleksji. Dodatkowo omawianym treściom towarzyszy dokonane
w oparciu o zasoby Biblioteki Narodowej zestawienie ponad 2370 tytułów
publikacji z zakresu pedagogiki specjalnej, w których pojawiły się analizowane
przez nas terminy. Przy doborze publikacji nie stosowaliśmy żadnej cezury czasowej.
Wykazy te zostały zamieszczone na dołączonej do publikacji płycie CD.
Jesteśmy przekonani, że będą mogły stanowić podstawę kolejnych analiz. | pl |
