Wybrane techniki obrazowania sygnałów w perspektywie pedagogiki specjalnej. Przykłady zastosowania w praktyce diagnostyczno-terapeutycznej

Abstract

Książka wpisuje się w interdyscyplinarny charakter i współcześnie tworzone koncepcje wspólnych obszarów badawczych różnych dyscyplin naukowych i pedagogiki specjalnej. Stanowi próbę ukazania osobom zajmującym się pedagogiką specjalną sposobu umiejętnego korzystania z dorobku innych nauk. Monografia porusza skomplikowane i trudne zagadnienia z pogranicza nauk społecznych, humanistycznych, technicznych i biologicznych, czasami mocno je upraszczając. Skierowana jest do pedagogów specjalnych, terapeutów, rehabilitantów, nauczycieli, wychowawców, rodziców, studentów. Jest głosem w dyskusji nad koniecznością podjęcia zmian w podejściu do diagnozy, terapii, edukacji oraz przygotowania zawodowego osób ze specjalnymi potrzebami. Zaprezentowane w książce badania własne zostały zrealizowane w wybranych celowo grupach osób z wadą słuchu, od dzieci w wieku szkolnym po osoby dorosłe. W podobny sposób zostały też wybrane obszary badań. Dotyczą one dwóch istotnych dla funkcjonowania człowieka sygnałów. Jeden to głos i zbudowana na jego realizacji mowa, drugi to sygnał pracy mózgu, zarówno podczas aktywności poznawczej, jak i w stanie spoczynku. Z uwagi na praktyczny cel opracowanie ma stałą strukturę. Każdy rozdział zawiera wprowadzenie, charakterystykę problemów osób z wadą słuchu w badanym obszarze tematycznym, opis dwóch wybranych systemów sprzętowo-programowych, za pomocą których można wykonać badania empiryczne, oraz opis badań własnych wykonanych przy użyciu jednego z nich. Przyjęto także jednolity standard opisu badań: celu, grupy, metody, techniki, wyników, wniosków oraz podsumowania i postulatów dla praktyki pedagogicznej. W rozdziale pierwszym, akcentującym potrzebę prowadzenia w pedagogice specjalnej badań interdyscyplinarnych, zaprezentowano badania nad probabilistyczno-deterministyczną oceną formalnych właściwości przetwarzania informacji przez osoby z wadą słuchu, zrealizowane na gruncie teorii rozwoju poznawczego zapisu i przetwarzania informacji. W kolejnych trzech rozdziałach wskazano na przydatność w pedagogice specjalnej wybranych technik obrazowania sygnałów: laryngografii, encefalografii oraz okulografii. W rozdziale drugim omówiono problemy z głosem i mową osób z wadą słuchu. Następnie zaprezentowane zostały dwa wybrane stanowiska sprzętowo-programowe służące do obrazowania głosu i mowy. W dalszej kolejności podsumowano badania własne wykonane w wybranej grupie osób z wadą słuchu z użyciem techniki laryngografii. W trzecim rozdziale scharakteryzowano dotychczasowe badania w zakresie funkcjonowania mózgu osób z uszkodzonym słuchem. Czytelnik może zapoznać się z przykładowym sprzętem do obrazowania pracy mózgu działającym w oparciu o technikę encefalografii i analizę QEEG. Następnie przedstawiono wyniki badań własnych w tym obszarze. Konsekwentnie w rozdziale czwartym omówiono działanie zmysłu wzroku u osób z wadą słuchu i specyficzne trudności, jakie mają one w czytaniu ze zrozumieniem tekstów w podręcznikach szkolnych. Następnie zaprezentowano sprzęt okulograficzny pozwalający na obrazowanie pracy mózgu na podstawie śledzenia aktywności oczu podczas zadań poznawczych. Omówiono także wykonane przez autorkę badania osób z wadą słuchu z użyciem techniki okulografii. Pracę domyka rozdział piąty, dotyczący planowania i praktycznej realizacji indywidualnej ścieżki rozwojowej i (lub) edukacyjnej, i (lub) zawodowej osób niepełnosprawnych z wykorzystaniem nowoczesnych technologii, w kontekście synergii wcześniej prezentowanych technik obrazowania sygnałów. W książce przyjęta została perspektywa pedagogiki specjalnej, gdyż całą poruszaną tematykę dotyczącą osób z wadą słuchu (na co jednoznacznie wskazuje autorka) można uogólnić i dostosować w jej naukowym i praktycznym wymiarze do każdego rodzaju niepełnosprawności.