Konkursy pamiętnikarskie w pedeutologii. Tradycje - Tendencje - Perspektywy badań

Abstract

W niniejszej pracy zaprezentowałam najważniejsze wyniki badań prowadzonych przez pedeutologów, ukazujące funkcjonowanie nauczycieli na podstawie analizy treści pamiętników nadsyłanych drogą konkursową. Przez badaczy tych treści pamiętniki traktowane są jako podstawowe źródło wiedzy. Nie tylko pozwala to, w odniesieniu do badań rzeczywistości społecznej doświadczanej przez nauczycieli we wszystkich jej wymiarach, uchwycić znaczenia, które jej nadają, ale ukazać także z jakich kontekstów i uwarunkowań wyrosły (por. Dróżka, 2004: 58). Pamiętniki zawsze ukazują i komunikują coś ważnego i osobistego (por. Wortham, 2000: 157–185), co zdaniem Duccio Demetrio doprowadza do ukazania „dojrzałego i przemyślanego postrzegania świata” (Demetrio, 1999: 20). Przedmiotem analiz i opisu narracyjnego treści pamiętników nauczycieli są ich doświadczenia oraz refleksje „nad sobą, swym życiem, swym «byciem» nauczycielem, nad swym działaniem, jego rezultatami i uwarunkowaniami” (Dróżka, 2019b: 29). Publikacja praca składa się z pięciu głównych rozdziałów. Ich układ i konstrukcja prowadzą od rysu historycznego konkursów pamiętnikarskich w socjologii i pedeutologii, przez ukazanie wartości badań biograficznych, aż po wyłonienie kategorii badawczych prezentowanych przez pedeutologów pozyskujących materiały biograficzne drogą konkursową i opisujących je zgodnie z wyłaniającymi się kategoriami w perspektywie przyjętych teorii socjologicznych, psychologicznych i pedagogicznych (rozdziały II, III i IV). Rozdział ostatni to pewnego rodzaju (re)konstrukcja funkcjonowania nauczycieli we wspólnych kategoriach i różnych kontekstach, która pozwala na opisanie zmian, przemian i rozwoju nauczycieli oraz zawodu nauczyciela niemalże na przestrzeni ostatnich stu lat. Zawarte w tym rozdziale konkluzje końcowe powinny być źródłem inspiracji nie tylko dla pedeutologów mających na celu eksplorowanie różnych obszarów życia i funkcjonowania nauczyciela, ale również dla decydentów oświatowych, osób kształcących kandydatów do zawodu nauczyciela (m.in. przez wskazanie, na co zwracać uwagę w selekcji do zawodu, w procesie kształcenia, przygotowania do zawodowego startu, społecznego funkcjonowania, radzenia sobie ze zmianą i sytuacjami nieprzewidywalnymi czy strategii wspierających w sytuacjach trudnych) i organizatorów różnych form doskonalenia zawodowego.