Człowiek w kontekście całożyciowej edukacji. Teoria i praktyka. Wybrane zagadnienia

Abstract

Praca składa się z siedmiu rozdziałów. Pierwszy, zatytułowany Człowiek ponowoczesności i jego kulturowe uwikłania, zawiera rozważania na temat związków człowieka i edukacji z istotnymi składowymi kultury ponowoczesności, w której szczególnego znaczenia nabierają pluralizm i globalizacja. W drugim rozdziale pt. Czynniki rozwojowe człowieka zwracam uwagę na niezbyt obecnie popularną teorię warstwicowego rozwoju jednostki, która w moim odczuciu ze względu na jej uniwersalny charakter może w dalszym ciągu mieć zastosowanie w wychowaniu, pomimo postępu cywilizacyjnego. Rozważania te dopełniają treści odnoszące się do obrazu relacji międzygeneracyjnych oraz postulatów raportu oświatowego „Edukacja. Jest w niej ukryty skarb”. Doniosłość tych postulatów dla realizacji procesu edukacji permanentnej i wynikające z nich korzyści nie zawsze doceniana, uznałam zatem za konieczne wskazanie na ich aktualność. Trzeci rozdział stanowią Refleksje wynikające z wiedzy teleologicznej, dotyczące aspektów związanych z celami edukacji, wpływu nurtów etycznych na kształtowanie postaw jednostki oraz wybranych mitów towarzyszących procesowi edukacji, nadających określony charakter oddziaływaniom wychowawczym, a co za tym idzie postawom podmiotu wychowawczego. W rozdziale czwartym omawiam Rozwój człowieka w kontekście wpływów społecznej praktyki edukacyjnej. Odnoszę się w nim do procesu hominizacji i dziedzin wychowania, które pomimo technicyzacji i globalizacji rzeczywistości w dalszym ciągu stanowią podstawę oddziaływań wychowawczych. Dokonuję także charakterystyki cech wychowania, kładąc nacisk na ich znaczenie dla podmiotów uczestniczących w procesie wychowania. Na zakończenie przedstawiam typy tożsamości kreowane w procesie wychowania w ujęciu Z. Baumana. Rozwój edukacyjny człowieka wiąże się z metodyką postępowania oraz dialogicznością w procesie kształcenia i wychowania, na co zwracam uwagę w rozdziale piątym, zatytułowanym Konteksty metodyczne wielowymiarowego rozwoju człowieka. Wskazuję w nim na potrzebę odwoływania się w praktyce edukacyjnej do sprawdzonych sposobów oddziaływań, które pomimo prezentacji w licznych publikacjach literatury przedmiotu w dalszym ciągu nie znajdują zastosowania w praktyce pedagogicznej na miarę ich walorów. W rozdziale szóstym omawiam Znaczenie nauczycieli i elit intelektualnych w procesie edukacji całożyciowej. Przedstawiam w nim wizerunek nauczyciela uwzględniając jego kompetencje oraz etos zawodowy. Zwracam także uwagę na potrzebę innowacyjności w procesie edukacji, na wpływ elit intelektualnych, środowisk kultury, polityki, mediów, Kościoła, które mogą przyczynić się do kształtowania jednostek uwolnionych od schematyczności edukacji formalnej, znacznie ograniczającej rozwój poznawczy człowieka. Ostatni rozdział zawiera rozważania na temat Obrazu pokoleń funkcjonujących w kulturze ponowoczesności oraz środowisk dla nich znaczących. Przedstawiam charakterystykę tych pokoleń, ich postawy, będące wynikiem wcześniejszej edukacji, a także dwa środowiska edukacyjne: Uniwersytetu Trzeciego Wieku oraz subkultury. Dla analizowanych kategorii pokoleniowych są one najważniejsze, ponieważ pozwalają na budowanie obrazu własnego Ja ograniczającego marginalizację i poczucie alienacji społecznej. W rozdziale tym podejmuję także problematykę zjawiska prekarności, które jest wynikiem urynkowienia edukacji.