| dc.description.abstract | Zgromadzone w tej książce szkice mają charakter interpretacyjny.
Choć nie stanowią syntezy ani panoramy, łączy je namysł
nad problematyką Boga i szerzej: obecnością chrześcijaństwa
w powojennej literaturze polskiej. Próbowałem przyjrzeć się zagadnieniu
z perspektywy mikro, tzn. poddając bliższemu, bardziej
szczegółowemu oglądowi pojedyncze utwory (głównie
wiersze), bądź ich wybrane aspekty. Jedynie gdzieniegdzie udało
się, mam nadzieję, sformułować wnioski o bardziej ogólnym
charakterze, choć starałem się, by zawsze wynikały one z analizy
konkretnego materiału literackiego. I w tym sensie przywołane
tu wiersze i powieści pozostają w centrum postępowania
interpretacyjnego, nie stanowią natomiast dowodowego załącznika
do wcześniej postawionych tez. Z drugiej jednak strony
mój sposób lektury tekstów literackich nie jest wyabstrahowany
z osobistego doświadczenia – nie sądzę zresztą, by w przypadku
czytających osób (a nie tylko bytów zredukowanych do
społecznych ról i zawodowych kompetencji) taka postawa była
w ogóle możliwa. Choć oczywiście owo osobowe „znamię” niekoniecznie
musi – a mam nadzieję, że w przedstawionych tu
analizach tak się właśnie nie dzieje – dominować, czy choćby
nadmiernie uobecnić się w metatekstowym komentarzu. Natomiast
niewątpliwie odgrywa ważną rolę w wyczuleniu na
pewne aspekty utworów, być może – przy innym ujęciu, innej
wrażliwości, innym doświadczeniu – słabo uchwytne lub nawet
lekceważone, czy wręcz niezauważalne. Co zresztą jest regułą
odwracalną i świadczy o otwartości (ale nie dowolności) danej
i po prostu każdej interpretacji.
W centrum mojej uwagi znalazły się zatem utwory wybitnych
polskich pisarzy drugiej połowy XX wieku. Utwory może nie
zawsze te największe, ale z pewnością z wielu względów ważne
i znaczące w ich dorobku. Ich wybór został za każdym razem
dokonany w przeświadczeniu, iż posiadają wartość samoistną,
są interesujące, warte ponownego odczytania – mówią po prostu
coś istotnego. Wszystkie one wyrastają także w jakiś sposób
z tradycji chrześcijańskiej, czy też przynajmniej w znaczącym
stopniu się do niej odwołują. Wybrani autorzy (Czesław Miłosz,
Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Wisława Szymborska,
Zbigniew Herbert, Tadeusz Nowak, Wiesław Myśliwski) czynią
z zasadniczych kwestii tego dziedzictwa – zwłaszcza problemu
istnienia, obecności i znaczenia Boga – ważny układ odniesienia,
mimo iż (w analizowanych przypadkach najczęściej) mamy
do czynienia z poddaniem go krytycznemu oglądowi, czy nawet
zanegowaniem go. Zaprezentowane spektrum niełatwych i złożonych
postaw wobec tego dziedzictwa (od akceptacji po negację)
„rozgrywa się” jednak na jego gruncie, wyrażane jest jego
„językiem”, co mimo wszystko potwierdza jego doniosłość, pozwala
– przynajmniej przyczynkowo – prześledzić jego recepcję,
wreszcie uzasadnia decyzję wspólnego ich omawiania i rozszerza
nieco zakres aplikacji interpretacji kerygmatycznej. | pl |
