Prasa dla dzieci i młodzieży 1824-1918. T. 2, Zawartość, dodatki prasowe, prasa religijna

Abstract

Prezentowany tom jest drugą częścią syntezy Prasa dla dzieci i młodzieży 1824–1918, która powstała jako zespołowy efekt badań realizowanych w ramach grantu pt. Polska prasa dla dzieci i młodzieży do 1918 roku (Opus 6), finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki w latach 2014–2017. Przedmiotem niniejszego tomu są najważniejsze wątki tematyczne pism dziecięcych (rozdział 1), a także ich szata graficzna (rozdział 2). Ponadto dokonano tutaj charakterystyki dodatków prasowych kierowanych do młodego odbiorcy (rozdział 3) oraz prasy dla dzieci o charakterze religijnym (rozdział 4). Wszystkie te zagadnienia rozpatrywane były w przyjętych cezurach czasowych uwzględniających okres pomiędzy upadkiem powstania styczniowego a odzyskaniem przez Polskę niepodległości w 1918 roku. W rozdziale pierwszym szczególną uwagę poświęcono tekstom literackim (1.1.) rozpatrywanym w dwóch przedziałach czasowych 1864–1890 i 1891–1918 przy uwzględnieniu specyfiki poszczególnych zaborów. Z uwagi na obszerność materiału zarówno w tym przypadku, jak i w odniesieniu do innych wątków treściowych (przeprowadzonych w dalszej części tej syntezy) analizy przeprowadzano koncentrując się na najbardziej reprezentatywnych pismach ukazujących się w poszczególnych zaborach. Starano się uchwycić najważniejsze kierunki przeobrażeń w zakresie zamieszczanych utworów literackich, podkreślić różnice występujące pomiędzy poszczególnymi zaborami oraz zwrócić uwagę na autorów, których twórczość najczęściej prezentowano. Interesujące nas periodyki nie tylko publikowały różnego typu utwory literackie, ale także przekazywały rozmaite elementy wiedzy o literaturze. Zagadnienie to zostało przebadane przy zastosowaniu analogicznej koncepcji cezur czasowych oraz podziału materiału według kryterium geograficznego związanego z ówczesnym podziałem ziem polskich (rozdział 1.2.1.). Koncentrując się na głównych wątkach tematycznych pism adresowanych do dzieci uwzględniono m.in. takie zagadnienia, jak elementy wiedzy o sztuce, historię i biografie, echa wydarzeń współczesnych, geografię i podróże, zagadnienia przyrodnicze, technikę, przemysł i wynalazki, zagadnienia pedagogiczne i etyczne, religię, kulturę fizyczną i rozrywki umysłowe. Osobnym, choć nie mniej interesującym przedmiotem zainteresowania były działy kontaktów z czytelnikami oraz konkursy i akcje społeczne. W odniesieniu do tak wyróżnionych wątków tematycznych dokonano analizy jakościowej i ilościowej. Ta ostatnia przeprowadzana była na próbie badawczej 1/4 losowo dobranych numerów, które zaklasyfikowane zostały do badania na podstawie ich reprezentatywności w odniesieniu do poszczególnych zaborów. Uzyskane wyniki zestawione zostały w tabelach oraz omówione w tekście zasadniczym. Ważnym zagadnieniem jest szata graficzna rozpatrywanych pism. Wychodząc od realiów technologicznych i kulturowych zwrócono uwagę na winiety i nagłówki, a także strukturę i formy obecności ilustracji oraz ich tematykę dokumentalną i fabularną, jak również pełnione przez nie funkcje (rozdział 2). Osobnym kierunkiem badań były dodatki prasowe dla młodego czytelnika oraz prasa dla dzieci o charakterze religijnym. Oba te zagadnienia zostały przeanalizowane przy uwzględnieniu specyfiki realiów występujących w poszczególnych zaborach. Na aparat pomocniczy, podobnie jak w tomie pierwszym, składają się przypisy, wykaz tabel i ilustracji, literatura przedmiotu i indeksy – osobowy oraz tytułów czasopism.