Wybrane usługi a jakość życia mieszkańców w regionie miejskim Krakowa

Abstract

W geografii zagadnienie usług rozpatrywane może być w dwojaki sposób: z punktu widzenia ich znaczenia ekonomicznego jako składnika całej gospodarki narodowej, a także jako sfery działalności gospodarczej, która zaspokaja określone potrzeby, zarówno produkcji, jak i poszczególnych jednostek (Wer- wicki 1998). W niniejszej pracy szczególna uwaga poświęcona jest właśnie temu społecznemu aspektowi usług. Zaspokojenie potrzeb jest istotnym czynnikiem, wpływającym na jakość życia ludności. Do podstawowych grup potrzeb materialnych i kulturalnych ludności należą: potrzeby wyżywieniowe, osłony: zdrowotne, oświatowe, rekreacyjne, zabezpieczenia społecznego, zagospodarowania materialnego (Krzysztofiak, Luszniewicz 1979). Właśnie te potrzeby zaspokajane są poprzez działalność usługową, zatem warto podkreślić fakt związku usług z jakością życia. Jest to zagadnienie poruszane przez wielu autorów (m.in. Dąbrowska, Janoś-Kresło 2003; Fic 2003; Kotus 2001; Lodkowska 1985; Rutkowski 1984 b; Rydz, Jażewicz 1999; Styś 1991, 1992). Jedną z ważniejszych kwestii dotyczących usług, wpływających w znacznym stopniu na zadowolenie z życia, jest dostępność i funkcjonowanie placówek usługowych. Dlatego też zależność występująca pomiędzy usługami a warunkami życia ludności jest elementem wartym zbadania i dokładniejszego przeanalizowania. Interesującą i ważną z punktu widzenia planowania oraz polityki regionalnej kwestią jest zróżnicowanie wyposażenia w usługi na terenie regionu miejskiego oraz różnice w poziomie i jakości życia, związane z występowaniem usług (lub ich brakiem). Ogólną cechą lokalizacyjną usług jest fakt, iż proces ich „produkcji” oraz konsumpcji odbywa się jednocześnie (Jakubowicz 1993). Dlatego też usługi prezentują ścisłe związki z obszarem, na którym są zlokalizowane. Szczególnie dotyczy to sieci osadniczej, ponieważ usługi są jednym z elementów, które świadczą o funkcjach miast i ośrodków w systemie osadniczym. Wiele usług - w tym szkolnictwo średnie, placówki ochrony zdrowia - obsługuje nie tylko ludność miasta, na terenie którego są zlokalizowane, lecz także obejmuje swym zasięgiem tereny, będące zapleczem miasta centralnego, a często również całego regionu. Dlatego też istotne jest badanie dostępności usług nie tylko w kontekście ich występowania w mieście, ale także w skali całego regionu miejskiego. W pewnym stopniu określa to bowiem zasięg oddziaływania miasta centralnego na jego strefy okalające. Pokazuje również zróżnicowanie regionu miejskiego pod względem stopnia wyposażenia w usługi, a także sankcjonuje jego strefowość. Celem pracy było wykazanie zależności, jakie występują pomiędzy dostępnością do usług a jakością życia mieszkańców, wraz z uwzględnieniem ich korelatów przestrzennych w regionie miejskim Krakowa.