Żydzi w województwie Krakowskim 1918-1939 : studia statystyczne nad aktywnością społeczno-zawodową

Abstract

W okresie międzywojennym ludność żydowska w Polsce stanowiła blisko 10 procent ogółu mieszkańców. W województwie krakowskim jej odsetek był nieco mniejszy, jednak pod względem liczebności była drugą, po Polakach, grupą narodową. Fakt ten skłonił mnie do podjęcia badań, jaką rolę odgrywała ona w życiu społecznym i gospodarczym tego terenu. Powszechnie wiadomo, iż udział Żydów w gospodarce Polski międzywojennej był bardzo duży. Podkreśla się na przykład ich dominację w handlu i rzemiośle. Jednak wiedza ta nie zawsze poparta jest rzetelnymi badaniami historycznymi. Często wynika z błędnych interpretacji lub przypadkowo zasłyszanych opinii, kształtujących nierzadko fałszywy obraz. Dlatego wydawało mi się zasadne podjęcie refleksji naukowej dotyczącej tej kwestii. W kręgu moich szczególnych zainteresowań znalazł się problem życia społecznego i działalności gospodarczej ludności żydowskiej, któremu do tej pory poświęcano niewiele uwagi. Niniejsza praca stanowi próbę spojrzenia na to właśnie zagadnienie z perspektywy regionalnej, tj. woj. krakowskiego, które pod względem stosunków społeczno-gospodarczych można uznać w pewnym sensie za reprezentatywne dla całej Polski. W porównaniu z resztą kraju należało do obszarów średnio uprzemysłowionych. Natomiast pod względem osób zatrudnionych w rolnictwie stanowiło przekrój stosunków ogólnopolskich. I jakkolwiek struktura ludnościowa ukształtowała się tam korzystniej niż na przykład w Małopolsce Wschodniej, to jednak daleka była od ideału struktury rolniczo- przemysłowej, jaką posiadały zachodnie województwa II Rzeczypospolitej. Niemniej jednak na terenie województwa można było spotkać kopalnie węgla kamiennego, nafty i soli. W zachodniej jego części występował przemysł metalurgiczny, maszynowy i ceramiczny. W Mościcach działały potężne zakłady azotowe, w Tarnowie rozwijał się przemysł odzieżowy, w Białej, Kętach i Andrychowie przemysł włókienniczy oraz na całym terenie rozrzucony był przemysł drzewny. Ponadto należy nadmienić, iż we wschodniej części województwa rozpoczęto realizację inwestycji związanych z budową Centralnego Okręgu Przemysłowego, które rokowały nadzieję na szybki rozwój gospodarczy. Biorąc pod uwagę występowanie bogactw naturalnych i zakładów produkcyjnych, na obszarze woj. krakowskiego można było wyróżnić dwa zasadnicze okręgi przemysłowe: północno-zachodni, stanowiący przedłużenie śląskiego basenu węglowego, i południowo-wschodni, obejmujący zachodnią granicę zagłębia naftowego. Pozostałe tereny zachowywały charakter głównie rolniczy. Ta różnorodność stosunków gospodarczych daje możliwość spojrzenia na interesujący mnie problem zarówno z perspektywy terenów uprzemysłowionych, jak i rolniczych, które były szczególnie charakterystyczne dla całego kraju.