Akademicki Związek Sportowy w Krakowie. Cz. 1, 1909-1945

Abstract

Pomimo doniosłej roli, jaką odegrał Akademicki Związek Sportowy w Krakowie dla rozwoju polskiej i krakowskiej kultury fizycznej, ruchu studenckiego i szkolnictwa wyższego, nie doczekał się pełnego opracowania. Stąd w gronie działaczy AZS zgrupowanych w Kole Seniorów krakowskiego AZS, kierowanego przez byłego rektora UJ profesora Andrzeja Pelczara, zrodziła się myśl opracowania dziejów AZS Kraków na jubileusz 100-lecia Związku. Ze względu na odmienne warunki społeczno-polityczne, gospodarcze i kulturalne w najnowszej historii naszego kraju, a także odmienne warunki pracy AZS i różnice w strukturze organizacyjnej Związku, autor postanowił opracować dzieje krakowskiego sportu akademickiego w dwu częściach. Pierwsza część obejmuje działalność Akademickiego Związku Sportowego w Krakowie w latach 1909-1945. Druga zaś, w przygotowaniu, historię AZS od 1945 roku do czasów współczesnych. W planach jest również wydanie trzeciej części - albumu dokumentującego stulecie działalności krakowskiego AZS. Niniejsza część składa się z sześciu rozdziałów. W pierwszym rozdziale omówione zostały tradycje wychowania fizycznego i sportu wśród krakowskiej młodzieży akademickiej. Rozdział drugi poświęcony jest powstaniu pierwszej studenckiej organizacji sportu akademickiego w Krakowie, trudnościom na jakie napotykali inicjatorzy z zatwierdzeniem statutu, a tym samym z rozpoczęciem działalności organizacyjnej. Omówiona została też działalność turystyczna i sportowa w pierwszych miesiącach istnienia związku. W trzecim rozdziale scharakteryzowana została struktura organizacji oraz działalność organizacyjna i turystyczno-sportowa poszczególnych sekcji przed odzyskaniem niepodległości. Czwarty rozdział w całości poświęcony jest funkcjonowaniu organizacji w okresie II Rzeczypospolitej. Przedstawione zostały w nim osiągnięcia organizacyjne i sportowe sekcji i poszczególnych zawodników na arenie międzynarodowej, ogólnopolskiej, lokalnej i akademickiej. Niestety, dynamicznie rozwijający się Akademicki Związek Sportowy w Krakowie musiał przerwać działalność w wyniku napaści Niemiec na Polskę w 1939 roku. Wielu działaczy sportowych i zawodników różnych dyscyplin sportowych, uprzednio zmobilizowanych, walczyło z najeźdźcą i okupantem niemieckim na różnych frontach II wojny światowej. Wielu azetesiaków okryło się sławą, wielu oddało życie za Polskę. Pozostali przy życiu bądź to powrócili do Krakowa, bądź też kontynuowali walkę w podziemnym ruchu oporu. W rozdziale piątym przedstawiono trudne warunki uprawiania sportu w Krakowie i poniesione straty osobowe w wyniku działań wojennych i okupacji niemieckiej. Szczegółową działalność wojenną AZS Kraków omówiono przy prezentacji poszczególnych biogramów ludzi związanych z krakowskim AZS w omawianym okresie. W rozdziale szóstym przedstawione zostały wybrane sylwetki działaczy i sportowców AZS oraz mecenasów sportu studenckiego. Jest to niepełny wykaz ludzi związanych z krakowskim AZS, a noty o nich są zróżnicowane pod względem treści i objętości. Spowodowane to zostało trudnościami dotarcia do danych źródłowych i informacji rodzinnych. Lista ta jest systematycznie uzupełniana oraz korygowana i zostanie opublikowana w słowniku biograficznym ludzi związanych z krakowskim sportem akademickim. Podstawową bazę źródłową przy opracowaniu niniejszej pracy stanowiły materiały znajdujące się w Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, drukowane sprawozdania Akademickiego Związku Sportowego w Krakowie, Kroniki UJ oraz czasopisma znajdujące się w Bibliotece Jagiellońskiej. Dokonano żmudnej kwerendy prasy krakowskiej i ogólnopolskiej. Bardzo pomocne okazały się przy opracowywaniu poszczególnych rozdziałów publikacje Stanisława Chemicza, Kazimierza Toporowicza, Bogdana Tuszyńskiego, Ryszarda Wasztyla i Ryszarda Wryka, a także „Zeszyty Historyczne Zarządu Głównego AZS", w których opublikowano kilka artykułów na ten temat.