Szkice o wielokulturowości w kręgu edukacji elementarnej

Abstract

Współczesny świat - poza wieloma innymi zmianami - przyniósł w obszarze pedagogiki baczniejszą refleksję nad zagadnieniem wielokulturowości społeczeństw oraz teoretycznych i praktycznych implikacji tego faktu. Demokratyzacja życia społecznego w Polsce, która nastąpiła po 1989 roku, spowodowała konieczność wprowadzenia konkretnych rozwiązań legislacyjnych, teoretycznych i praktycznych, gwarantujących realizację podstawowych praw wszystkich członków polskiego społeczeństwa - bez względu na ich przynależność rasową, etniczną czy religijną. Jest to kwestia niezwykle istotna, bowiem, jak pisze M. Ast (2009: 7): "tożsamość etniczna nie jest niezmiennym monolitem, ale dynamiczną siecią łączącą jednostkę z grupą i otoczeniem społecznym. Tym samym tożsamość wymaga nieustannej pielęgnacji jak delikatna roślina. Bez możliwości uczestniczenia w życiu kulturalnym, obrzędach, działalności społecznej, wspólnych zgromadzeniach tożsamość słabnie i usycha." Celem niniejszej publikacji nie jest omówienie powyższych kwestii w szerokim edukacyjnym kontekście, lecz przeniesienie punktu ciężkości na obszar edukacji elementarnej. Prezentuję w tym zbiorze między innymi teksty powstałe w latach 2008-2010, będące rezultatem moich poszukiwań badawczych dotyczących stanu faktycznego edukacji regionalnej, wielo- i międzykulturowej w wybranych regionach Polski. U podstaw zainteresowania problematyką poruszaną w książce znalazły się przede wszystkim osobiste motywy, związane z niezwykle silną więzią emocjonalną z eksplorowanymi regionami. Kaszuby i Spisz to miejsca, w których spędzam od wielu lat każdą wolną chwilę, pod urokiem których niezmiennie pozostaję, wykorzystując każdą nadarzającą się okazję do chłonięcia ich wspaniałej kultury materialnej i niematerialnej. Ze Śląskiem natomiast sprawa wygląda trochę inaczej. Wzrastałam w rodzinie, której korzenie są faktycznie wielokulturowe. Choć sama z urodzenia krakowianka, mam wśród najbliższych przodków Ślązaków i Zagłębiaków. Obydwa te regiony (jak pokazuje historia, szczególnie XX wieku, niejednokrotnie sztucznie dzielone i antagonizowane) wywarły ogromny wpływ na moje pojmowanie poczucia tożsamości i małej Ojczyzny. Zarówno moi dziadkowie, jak i rodzice uczyli mnie szacunku dla każdej odrębności, Inności. Pokazywali, zazwyczaj prostymi, codziennymi gestami, jak można i powinno się dobrze żyć wśród Sąsiadów/Innych.