| dc.description.abstract | Prasa dla dzieci i młodzieży od wielu lat znajduje się w kręgu zainteresowań
przedstawicieli różnych dyscyplin, a zwłaszcza historyków literatury,
językoznawców, pedagogów, socjologów, bibliologów i prasoznawców.
Niestety, jak dotychczas, brakuje w polskim piśmiennictwie naukowym
obszernych prac o charakterze monograficznym, które obejmowałyby
swym zakresem badawczym periodyki adresowane do tego kręgu odbiorców,
ukazujące się na przestrzeni całego okresu, umownie zwanego
PRL-em. Niniejsza książka ma, w zamyśle autora, przyczynić się do
zmniejszenia istniejącej w tym zakresie luki badawczej.
Przedmiot opracowania stanowią pisma adresowane do dzieci i młodzieży,
których wydawcą był Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”
w latach 1945-1989. Przyjęte cezury czasowe mają swoje wyraźne uzasadnienie
historyczne, ponieważ obejmują pewien zamknięty, powszechnie
wyróżniany w dziejach naszej narodowej przeszłości okres. Wszelka
prowadzona wówczas działalność wydawnicza była objęta ścisłą kontrolą
aparatu władzy - na jej rozpoczęcie należało otrzymać stosowne
zezwolenie, obowiązywał scentralizowany system przydziału papieru,
istniały ograniczenia w dostępie do upaństwowionej poligrafii oraz funkcjonowała
cenzura prewencyjna. Na początku lat 90. sytuacja ta uległa
diametralnym zmianom poprzez wprowadzenie nowych uregulowań
prawnych, które przyczyniły się do powstania zupełnie innej rzeczywistości
medialnej.
Warto zwrócić uwagę, że znakomita większość publikacji poświęconych
czasopismom dla dzieci i młodzieży wydawanym przez Instytut
Wydawniczy „Nasza Księgarnia" zawierała tylko najbardziej podstawowe
informacje o poszczególnych tytułach lub służyła zobrazowaniu ich
ówczesnej sytuacji rynkowej. Bardzo popularne były również artykuły
ukazujące możliwości wykorzystania czasopism dziecięcych i młodzieżowych
w pracy szkoły. Nierzadko pojawiały się też omówienia treści ostatnio
wydrukowanych numerów.
Zasadniczym celem niniejszej dysertacji jest precyzyjne określenie
wielkości i charakteru oferty w zakresie czasopism kierowanych do
młodego odbiorcy, których wydawcą był Instytut Wydawniczy „Nasza
Księgarnia" - największa z instytucji działających w tym segmencie rynku
na przestrzeni całego rozpatrywanego przez nas okresu. W zamyśle
autora ma to ułatwić ustalenie rzeczywistej skali zasięgu ich oddziaływania
oraz poznanie treści, jakie były tą drogą rozpowszechniane.
Ponieważ pisma te były źródłem przekazów o charakterze popularnonaukowym,
dziennikarskim i literackim, które nie zostały odnotowane
przez żadne publikowane dotąd bibliografie, postanowiono dodatkowo
objąć prymarną rejestracją wszystkich pojawiających się na ich łamach
autorów tekstów i ilustracji, a następnie na tej podstawie utworzyć odpowiednie
listy frekwencyjne. Działanie to wydaje się uzasadnione ze
względu na fakt, że czasopisma te stanowiły ważny element powojennej
kultury piśmienniczej.
Praca została oparta na szerokiej i bardzo różnorodnej podstawie
źródłowej. Z oczywistych względów za szczególnie istotne uznano przebadanie
dokumentów z archiwum Instytutu Wydawniczego „Nasza
Księgarnia”, odzwierciedlających jego działalność na przestrzeni okresu
stanowiącego przedmiot naszego zainteresowania. Niestety, jak się okazało,
niemal wszystkie znajdujące się w nim niegdyś materiały zaginęły.
Obecnie istniejące Wydawnictwo „Nasza Księgarnia” Sp. z o.o. posiada
dokumentację dotyczącą przede wszystkim działalności prowadzonej
od momentu prywatyzacji oficyny, która nastąpiła pod koniec 1992
roku. Całkowicie bezowocne okazały się kilkakrotnie ponawiane kwerendy
w Archiwum Państwowym m.st. Warszawy, sprawującym formalny
nadzór nad wewnętrzną dokumentacją Instytutu Wydawniczego „Nasza
Księgarnia". W archiwum zakładowym „Naszej Księgarni" Sp. z o.o.
udało się odnaleźć tylko materiały dotyczące działalności powołanej
w 1983 roku rady pracowniczej, spraw związanych z budynkiem przy ul.
Spasowskiego 4A (dawną siedzibą firmy) oraz sprawozdania finansowe
z lat 1983-1989. Wyjątkowo cenna ze względu na podjęty temat Księga
protokołów Zarządu Instytutu Wydawniczego „Nasza Księgarnia” za okres
od 13 czerwca 1945 roku do 15 marca 1949 roku znajdowała się w siedzibie
firmy, ale nie wchodziła w skład zasobów archiwum zakładowego.
Praca składa się z trzech rozdziałów. W pierwszym z nich za pomocą
metod charakterystycznych dla badań z zakresu historii i bibliologii
przedstawiono dzieje Instytutu Wydawniczego „Nasza Księgarnia” od
momentu jego powstania w 1921 roku do końca 1989 roku, zwracając
szczególną uwagę na okres objęty tematem pracy.
Rozdział drugi został poświęcony czasopismom dla dzieci i młodzieży
o treści ogólnej, wydawanym przez „Naszą Księgarnię” w latach 1945-
1989. Periodyki te adresowane do zróżnicowanego pod względem wieku
odbiorcy obejmowały swym zasięgiem dzieci od przedszkola po młodzież
z ostatnich klas szkoły podstawowej. Kierując się wiekiem intencjonalnego
adresata, dokonano szczegółowej charakterystyki poszczególnych tytułów:
„Miś", „Iskierki”, „Świerszczyk-Iskierki", „Świerszczyk", „Przyjaciel”,
„Płomyczek", „Płomyk", „Płomień".
Kolejny rozdział stanowi syntezę ustaleń badawczych dotyczących
czasopism popularnonaukowych ukazujących się w analizowanym przedziale
czasowym. Zamieszczono w nim szczegółowe informacje na temat
historii, profilu i zawartości treściowej takich periodyków, jak: „Młody
Zawodowiec", „Młody Technik”, „Młody Technik InforMik", „Mówią wieki”
i „Poznaj swój kraj". Choć wszystkie te pisma były adresowane przede
wszystkim do młodzieży, trzeba jednak zaznaczyć, że mogły się też znaleźć
w kręgu zainteresowania starszych odbiorców. | pl_PL |
