| dc.description.abstract | „Dla pełnego i harmonijnego rozwoju osobowości dziecko potrzebuje miłości i zrozumienia. Winno ono, jeśli jest to
możliwe, wzrastać pod opieką i odpowiedzialnością swoich rodziców, a w każdym razie w atmosferze uczucia i
bezpieczeństwa moralnego i materialnego" - głosi jeden z punktów Deklaracji Praw Dziecka.
To piękne i niezwykle prawdziwe stwierdzenie zbyt często pozostaje hasłem. Rodzina jest nadal podstawową i
niezastąpioną grupą społeczną, a jej dobro stanowi jeden z głównych celów polityki społecznej państwa. Jednak
zjawiska towarzyszące przekształceniom systemowym w Polsce (np. bezrobocie), z którymi mamy obecnie do czynienia
wpływają w istotny sposób na sytuację rodzin, doprowadzając je do ubóstwa, a często do skrajnej biedy.
Transformacja ustrojowa, która dokonała się w latach 90. XX wieku i trwa nadal, spowodowała, że zjawisko
bezrobocia przybrało zastraszające rozmiary, a liczba bezrobotnych już dawno przekroczyła 3 mln osób, co jeszcze
przed paroma laty zaliczano do prognoz skrajnie pesymistycznych. Brak pracy rodziców niewątpliwie wpływa na
realizację podstawowych funkcji w rodzinie (ekonomicznej, prokreacyjnej, opiekuńczo-wychowawczej). Uwarunkowania
trudności i zachodzących zmian związane są głównie z brakiem stabilności i zabezpieczenia materialnego rodzin.
Niedostatek i bieda w rodzinach nie mogą pozostawać bez wpływu na stosunki: „rodzice - dzieci" i „dzieci -
rodzice". Ponadto zderzenie aspiracji materialnych, rozbudzonych pod wpływem bogatych obecnie ofert na rynku ze
złą sytuacją materialną lub wręcz biedą, okazuje się bardzo stresujące zarówno dla dzieci, jak i rodziców,
świadomych utraty lub zmniejszenia się ich autorytetu. Zubożenie powoduje ograniczenie lub niemożność inwestowania
w rozwój i wykształcenie młodego pokolenia, stanowiącego jakość kapitału ludzkiego, będącego współcześnie
podstawowym czynnikiem rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego.
Bieda w rodzinach bezrobotnych wyostrza problemy związane z wykształceniem dzieci. Rodzice pragną zapewnić swym
dzieciom wykształcenie z reguły wyższe niż sami posiadają, ale ubóstwo ogranicza lub wręcz uniemożliwia rodzinom
inwestowanie w ich naukę. Ta sytuacja często prowadzi do dziedziczenia przez następne pokolenia statusu
bezrobocia. W warunkach powstających napięć na tle trudności materialnych, funkcja opiekuńczo-wychowawcza rodziny
podlega deformującym ograniczeniom.
Sytuacja materialna i społeczna naznaczona stygmatem niższości nie może pozostawać bez wpływu na przekazywany
młodemu pokoleniu system wartości oraz normy postępowania. Uzyskiwana w rodzinie wiedza o świecie i kraju będzie
oceniana przez pryzmat własnej sytuacji i powiększających się nierówności społecznych, potęgując wzrost
społecznego niezadowolenia. Ubóstwo i bieda w rodzinach bezrobotnych uniemożliwiają dostęp do dóbr kultury,
turystyki i wypoczynku, nie sprzyjają też warunkom tworzenia się wspólnoty intelektualnej i kulturalnej rodziny.
Bezrobocie prowadzi do osłabienia więzi środowiskowych i towarzyskich, a następnie do izolacji społecznej.
Mimo narastającej liczby badań, studiów i analiz zajmujących się bezrobociem jako zjawiskiem społecznym, wiedza
pedagogiczna na temat funkcjonowania rodziny, zachowania się poszczególnych jej członków w sytuacji utraty pracy
jest wciąż niewystarczająca, a nawet uboga. Większość prac pedagogicznych, pojawiających się na rynku, zawiera
informacje od dzieci, w jaki sposób postrzegają one sytuację w swoich domach. Jednak badając rodziców i
nauczycieli otrzymujemy pełniejszą wiedzę na ten temat
W przeprowadzonych przeze mnie badaniach w latach 2002-2004 starałam się przedstawić pełną analizę funkcjonowania
opiekuńczo-wychowawczego rodzin bezrobotnych w Krakowie. W publikacji tej znajdują się rozwiązania prawne,
instytucjonalne, które obowiązywały w latach 2000-2004.
Było to zadanie niezwykle skomplikowane, ponieważ rodzina stanowi trudny przedmiot badań. W jej obszarze
napotykamy konglomerat zjawisk społecznych, ekonomicznych, kulturowych, psychologicznych, psychospołecznych i
pedagogicznych. Z funkcjonowaniem rodziny wiąże się też wiele istotnych problemów aksjologicznych, obyczajowych i
prawnych.
Niniejsza monografia, oparta na wynikach badań empirycznych, stanowi próbę diagnozy opiekuńczo-wychowawczego
funkcjonowania rodziny bezrobotnej. Badania ilościowe, które były prowadzone, pozwoliły na zgromadzenie rzetelnego
i obiektywnego materiału badawczego. Zebrane empiryczne dane wzbogaciła także analiza jakościowa, którą
wykorzystałam poprzez opisanie niektórych indywidualnych przypadków dla poparcia danych ilościowych. We wnioskach
starałam się przedstawić analizę z obserwacji, którą prowadziłam podczas badania w domach respondentów. Według
mnie połączenie tych dwóch metod umożliwiało stworzenie obrazu życia rodzin bezrobotnych.
Monografia składa się z części teoretycznej, uwzględniającej wyniki badań pedagogicznych, psychologicznych,
socjologicznych i dane statystyczne, oraz części empirycznej - opartej na wynikach badań własnych.
Część teoretyczna (rozdział I i II) zawiera charakterystykę bezrobocia, jako problemu społecznego, w tym
pedagogicznego, w świetle literatury, przepisów prawnych i danych statystycznych. W rozdziale II przedstawiono
badania dotyczące problematyki rodziny jako najważniejszej, podstawowej komórki społecznej oraz wpływu zjawiska
bezrobocia na rodzinę, a zwłaszcza na wychowanie dziecka. W rozdziale tym zaprezentowano też wsparcie społeczne
dla rodzin bezrobotnych i ich dzieci.
Rozdział III zawiera analizę szczegółową funkcji opiekuńczo-wychowawczych w świetle badań pedagogicznych,
psychologicznych i socjologicznych. W rozdziale IV dokonano wprowadzenia w problematykę badawczą, czyli określenia
przedmiotu i celu badań, głównych problemów, hipotez i zmiennych. Ponadto omówiono zastosowane narzędzia, które
pozwoliły zebrać materiał badawczy.
Kolejne rozdziały (V—VIII) zawierają opracowanie bogatego materiału empirycznego. W rozdziale V dokonano opisu
badanej próby oraz indywidualnych konsekwencji bezrobocia dla rodziców wychowujących dzieci. W rozdziale VI
omówiono zagadnienia związane z realizacją funkcji opiekuńczo-wychowawczej w badanych rodzinach bezrobotnych. W
następnym rozdziale - VII zajęto się weryfikowaniem hipotezy dotyczącej funkcji wychowawczej w rodzinach. W
rozdziale VIII znalazły się wyniki analiz form pomocy dla badanych rodzin bezrobotnych. | pl_PL |
