Niełatwe dziesięciolecia : postawy społeczno-polityczne inteligencji krakowskiej w latach 1956-1980

Abstract

Zagadnienie postaw społeczno-politycznych Polaków wobec rzeczywistości PRL to niewątpliwie jeden z niezwykle frapujących a zarazem trudnych problemów badawczych. Wszelkie odniesienia do tego okresu naszej historii, czy to w rozmowach prywatnych, czy publicznych dyskusjach, nieprzerwanie budzą silne emocje. Te, jakże przez nas łubiane, „długie Polaków rozmowy” obracają się jednak najczęściej wokół osobistych doświadczeń. Jeśli zaś wychodzą poza krąg własnych wspomnień, zbyt często zawierają obiegowe opinie i popularne stereotypy. Pamięć i spuścizna minionej epoki skłania bowiem wielu do konstruowania modelu społeczeństwa dopasowanego i przystosowanego do realiów ustroju bądź — skrajnie przeciwnie — modelu społeczeństwa totalnej negacji i oporu. Zbyt często zapomina się, iż umiejętność poruszania się w trudnych zazwyczaj warunkach codziennej egzystencji w wielu wypadkach nie zasadzała się ani na prostym dostosowaniu się do wymogów władz, ani na totalnej „opozycyjności”, lecz na wykształceniu całego wachlarza postaw pośrednich, a także na umiejętności wewnętrznego samodoskonalenia się i kultywowania wartości przekazanych przez dom rodzinny. „Mówi się, że istnieje tyle wersji historii najnowszej, ilu żyjących świadków, każdy bowiem ma ‘swoją prawdę’...”. Ta niezwykle trafna refleksja przypomina nam, jak trudne a zarazem niesprawiedliwe są wszelkie uogólnienia i kategoryczne sądy, potęgowane przez czynnik szybko upływającego czasu i subiektywizm ludzkiej pamięci. Tymczasem młode pokolenie coraz częściej poznaje niedawną przeszłość wyłącznie z kart podręczników historii, zadziwiając całkowitym niezrozumieniem pojęć i wyborów, jakie towarzyszyły Polakom przez cały okres Polski Ludowej. Jednocześnie niewielu uświadamia sobie, jak silnie epoka ta wpływa wciąż na nasze życie polityczne i społeczne. Warto więc zadbać, by następnym pokoleniom przekazać jak najpełniejszy obraz owych lat. Jeśli niniejsza monografia choć w minimalnym stopniu poszerzy stan wiedzy o tym trudnym do jednoznacznych kwalifikacji i ocen okresie naszych dziejów, jej publikacja będzie uzasadniona.